Апошні пераднавагодні агляд вольнага праграмнага забеспячэння, якое было прадстаўлена ў в «КВ» у 2013-м годзе.

Навагодняя справаздача

Напрыканцы года, як гэта ўжо стала традыцыяй, прыйшоў час на сайце «КВ» падвесці вынікі і ў дачыненні вольнага софту. Не будзем пафасна прамаўляць пра тое, што Linux і open source выкарыстоўваецца паўсюдна: ад касмічных караблёў, што барозняць абшары сусвету, да кававарак. Хоць гэта і праўда. Проста падвядзём вынікі нашай штотыднёвай агляднай дзейнасці.

Сёлета галоўнай мэтай нашых штотыднёвых аглядаў было імкненне пазнаёміцца як мага з большай колькасцю прыкладных і сістэмных прыкладанняў, якія распаўсюджваюцца па вольных ліцэнзіях. Аглядзець нашымі сціплымі сіламі атрымалася, вядома ж, далёка не ўсё ВПЗ, якое штотыдзень выпускаецці ці абнаўляецца. Калі казаць толькі пра колькасць софту, які атрымалася разгледзець, то ў аглядах было прадстаўлена 154 адзінкі вольнага праграмнага забеспячэння, пачынальна з буйных Linux-дыстрыбутываў і сканчаючы невялікімі кансольнымі ўтылітамі.

Што ж кранаецца якасці, то, спадзяемся, хаця б нешта з прадстаўленага ў нашых аглядах ПЗ зацікавіла патрабавальных чытачоў «КВ», а можа быць нават і пасялілася ў іх на кампутары. Да таго ж вялікая частка праграм з’яўлялася кросплатформавай і прызначалася не толькі для карыстачоў UNIX, але і для карыстачоў Windows і MacOSX.

Ніжэй коратка нагадаем разгледжаны ў аглядах за 2013-й год софт па катэгорыях, а таксама зробім невялікія суб’ектыўныя рэмаркі па кожнай катэгорыі.

Аперацыйныя сістэмы і дыстрыбутывы

Сёлета прадоўжыўся трыўмф мабільнай Linux-сістэмы Android. Мабільная аперацыйная сістэма, якую распрацоўвае Google, дамаглася абсалютнага дамінавання на рынку мабільных прылад. Паводле аналітыкаў з IDC, доля мабільнага рынка Android дасягнула 80% прададзеных прылад.

Праўда, значна цікавейшае было назіраць, як сёлета на грандыёзны трыўмф замахвалася і кампанія Canonical — распрацоўнік дыстрыбутыва Ubuntu. Марк Шаттлварт на 2013-й год вызначаў напалеонаўскія планы: стварыць фірмовы X-сервер новага пакалення Mir, пачаць заваёву мабільных прылад з дапамогай Ubuntu Touch OS і з выпускам абалонкі Unity 8 уніфікаваць карыстацкі інтэрфейс мабільнай і настольнай Ubuntu.

Аднак не атрымалася. Графічны сервер не хапіла сіл і сродкаў скончыць да выйсця Ubuntu 13.10, а авантура са зборам грошай на «убунтуфон» хоць і прыгожа, але правалілася. Як кажуць штангісты, вагу ўзяць не атрымалася. Хоць Марк Шаттлварт не з тых, хто здаецца, і ў наступным годзе ён ці наўрад адмовіцца ад сваіх планаў.

У мінулым годзе мы адзначалі ў сваіх аглядах наступныя сістэмы і дыстрыбутывы: Fedora 18 — 20, OpenSUSE 12.3 і 13.1, SliTaz, openHAB, Ubuntu 13.04 і 13.10, Debian 7, Mageia 3, Linux Mint 15 і 16, ReactOS, Ubuntu Touch OS, CyanogenMod, Firefox OS, Debian GNU/Hurd 2013, ROSA Desktop Fresh R1 і R2, CorneliOS, Slackware 14.1, AROS, RHEL 7.

Сістэмнае ПЗ

Ў вобласці сістэмнага ПЗ для UNIX сёлета таксама вызначаліся вялікія змены. Акрамя фірмовага X-сервера Ubuntu Mir меркаваўся пачатак эксплуатацыі графічнага сервера Wayland. Абодва гэтых сервера павінны замяніць старажытную графічную падсістэму для UNIX-сістэм X.org. Але і Wayland у 2013-м годзе таксама не пачаў трыўмфальнага шэсця на дэсктопы карыстачоў. А ў наступным годзе выйдуць асноўныя дыстрыбутывы з працяглым тэрмінам падтрымкі — RHEL 7 і Ubuntu 14.04, у якіх адназначна не будуць выкарыстоўвацца новыя графічныя падсістэмы. Таму і ў 2014-ом году, хутчэй за ўсё, балем ізноў будзе кіраваць X.org.

Сістэмнае ПЗ, якое прысутнічала у нашых аглядах: LTSI Linux, BusyBox, FUSE-exFAT, Linux EFI Tools, Mir, Zero Install, Terminology, NetXMS, Expect-lite, Усталёўнік відэадрайвераў Intel, Virtualmin, Conky Manager, UNetbootin, Fire Commander, AjaXplorer, CopyQ, Diodon, Ramdisk, Areca, EncFSman, Boot-Repair, Laptop Mode Tools, file, Memtest86+, Lynis, GParted, X Neural Switcher, VirtualBox, STICK Canon Hacker’s Development Kit, Wimlib.

Графічныя абалонкі і інтэрфейсы

Затое ў мінулы год дасягнула сталасці новае пакаленне карыстацкіх інтэрфейсаў GNOME 3 і Ubuntu Unity. Гэтыя інтэрфейсы ў стылі мадэрн з сістэмным пошукам у якасці галоўнай функцыі інтэрфейсу нядрэнна выглядаюць на наўтбуках, якія цяпер складаюць вялікую частку рынка ПК. Я сёлета практычна цалкам перайшоў на выкарыстанне гэтых мадэрнісцкіх інтэрфейсаў, абвык да іх і знаходжу іх зручнымі.

Вядома ж, нельга не параўнаць GNOME 3 і Ubuntu Unity з інтэрфейсам Windows 8 Modern (Metro). На мой суб’ектыўны погляд GNOME 3 і Ubuntu лепш , чым сімбіёз класічнага стала Windows і UI Metro. Іншымі словамі, лепшая рыба — гэта каўбаса, а лепшая Windows 8 — гэта Ubuntu.

Праекты, якія адносяцца да вобласці карыстацкіх інтэрфейсаў, што патрапілі ў нашы агляды гэтага года: Enlightenment 17, GNOME 3 extention, Unity, Variety Wallpaper Changer, Ezame, Xfce Theme Manager, Elegance Colors, Broadway, GNOME 3.10.

Сеткі, Веб, Хмары

Сеткавыя прыкладанні з’яўляюцца вялікім сегментам праграм open source. Аднак, скажам у якасці самакрытыкі, сёлета праграм сеткавага прызначэння мы разглядалі не так ужо шмат, і трэба больш надаваць увагі гэтаму сегменту ПЗ.

Год запомніўся рэзкім завароткам нарвежскай кампаніі Opera Software у бок адкрытага ПЗ. Папулярны зусім яшчэ нядаўна ў нас браўзар Opera, перайшоў на новы сучасны адкрыты HTML-рухавічок Google Blink, які з’яўляецца форком WebKit. Крок досыць адчайны. Але я, напрыклад, па-ранейшаму без скепсісу гляджу на новую «Оперу», калі новая «Опера», вядома, будзе досыць пераканаўчая ў стаўленні абароны канфідэнцыйнай інфармацыі карыстача. Прыватнасць — гэта прычына, па якой я не карыстаюся Google Chrome, нягледзячы на яго тэхнічныя дасканаласці.

Сеткавае ПЗ сёлета ў нас было прадстаўлена праграмамі: OpenVPN, BIND, OpenSMTPD, Xabber, Mozilla Firefox, Webkit, Google Blink, Cliaspora, phpMyAdmin, QuiteRSS, OwnCloud, SparkleShare.

Офіс, прадуктыўнасць, СКБД

Праца з дакументамі, стварэнне розных тыпаў кантэнту, апрацоўка інфармацыі — усё гэта задачы, дзеля якіх большасць карыстачоў і выкарыстоўвае кампутар. Для гэтай справы маецца не маленькі спіс прыкладанняў open source.

У 2013-м годзе адбылося значнае перараджэнне офіснага пакета OpenOffice. Два гады назад кампаніяй Oracle усе гандлёвыя маркі і код пакета былі перададзены некамерцыйнай арганізацыі Apache Software Foundation. За гэтыя два гады прайшоў працэс пераліцэнзавання і ў праект уліўся код набору офісных прыкладанняў IBM Lotus Symphony. Мінулым летам, нарэшце, выйшла чацвёртая версія OpenOffice. Гэта буйны рэліз, які прапануе вялікі лік змен і паляпшэнняў.

Я, як і шматлікія аглядальнікі, таксама раней лічыў, што OpenOffice за гэтыя два гады безнадзейна адстаў ад свайго форка LibreOffice. Аднак насуперак прадказанням цікавасць да OpenOffice назіраецца вялікя, пра што сведчаць шматмільённыя загрузкі пакета з афіцыйнага сайта Appache.

У гэтай катэгорыі мы разгледзелі вялікую колькасць ПЗ: LibreOffice, OX App Suite, R 3.0, SQLiteStudio, Recoll, TeX Live 2013, QCAD, RedNotebook, TEA, TeXstudio, OpenOffice 4, Qrc, Vim, LongoMatch, Calibre, OpenLP, Ne, QElectroTech, Brackets, Veusz, FidoCadJ, DBeaver, GScan2Pdf, Blender, BirdFont, Nomacs, Qgifer, Fragmentarium, Urban Lightscape, Tintii, Wings 3D, Flowblade, 2ManDVD, Rosegarden, Kdenlive.

Распрацоўка

Прыкладнае вольнае ПЗ ў большасці выпадкаў з’яўляецца кросплатформавым і распаўсюджваецца ў версіях для розных аперацыйных сістэм. І сёлета самым папулярным сродкам для стварэння кросплатформавых праграм з’яўляўся фрэймворк Qt, што дасягнуў пятай версіі. Гэты фрэймворк дазваляе запускаць напісанае з яго дапамогай на мове C++ праграмнае забеспячэнне ў большасці сучасных АС шляхам простай кампіляцыі праграмы.

Мала таго, сёлета назіраўся пераход на Qt праектаў, якія раней грунтаваліся на бібліятэках GTK+. У якасці прычыны такіх міграцый завуцца пагаршэнне сітуацыі з эфектыўнай падтрымкай у GTK+ 3 для Windows. Хоць, упэўнены, у наступным годзе распрацоўнікі GTK+ 3 прыкладуць дадатковыя высілкі для падтрымкі аперацыйных сістэм альтэрнатыўных Linux.

На працягу года ў аглядах згадвалася наступнае ПЗ для распрацоўкі: GCC 4.8, Clang/LLVM, LiveCode, PyPy, Android Studio, Scratch, Elm, Processing, PHP, Ruby on Rails, SDL, OGRE, ProcessMaker.

Адукацыя, навуковыя праграмы, ГИС

Найболей папулярнае прыкладанне з гэтай катэгорыі — гэта некамерцыйны адкрыты картаграфічны праект OpenStreetMap. Сэрвіс дае не толькі дыхтоўныя карты для шматлікіх тэрыторый, але і дазваляе масаваму карыстачу самому прылучыцца да картаграфічнай дзейнасці.

Сёлета сэрвіс абзавёўся новым анлайн рэдактарам карт, што павінна яшчэ больш павялічыць яго папулярнасць. Паводле статыстыкі кампаніі Alexa Internet найболей папулярны сэрвіс у ЗША, Нямеччыны, Індыі, Расіі і Францыі.

У дадзенай катэгорыі сёлета было прадстаўлена таксама: Stellarium, Zhu3D, Relax, GNUmed, F-Engrave, GAMGI, Gwyddion, Kalzium, Frdora Robotics, новы рэдактар карт OSM, QLandkarte GT, GeoToad.

Фінансы

З open source фінансавых праграм мы разгледзелі сёлета толькі адно прыкладанне — затое якое! Гэта кліент Bitcoin, які распрацоўваецца калектыўнымі высілкамі, як вольны праект з адкрытым зыходным кодам. Гэта псеўдавалютная P2P-сетка цяпер ва ўсіх на вуснах. Да пытання пра яе карысць падлучыліся нават дзяржструктуры ЗША і Кітая.

Сёлета гэта пірынгавая электронная лічбавая валюта перажывае воплеск цікавасці, што прывяло да моцных скокаў яе курсу. Аднак асноўнае пытанне — ці зможа Bitcoin стаць масавай аплатнай сістэмай — усё яшчэ не ясны. Пакуль Bitcoin больш уяўляе цікавасць для авантурных спекуляцый, чым як сродак для куплі тавараў і паслуг у Сетцы.

Мультымедыя, забаўкі

Ў стаўленні забавак мінулы год прайшоў у спробах кампаніі Steam і яе галавы Гейба Ньюэла ператварыць аперацыйную сістэму Linux у лепшую платформу для кампутарных гульняў. У выніку гэтых спроб да канца года з’явіліся прататыпы гульнявых кансоляў Steam Machines і аперацыйнай сістэмы Steam OS на аснове Debian Linux 7.

Не думаю, што каштоўнасць сістэм GNU/Linux павінна вызначацца гульнявымі магчымасцямі. Тым не менш, варта пажадаць поспеху высілкам Глеба Ньюелла па стварэнні забаўляльнай Linux-сістэмы.

У мінулым годзе для мультымедыя і забавак прапанаваліся: INSTEAD, Коміксы ACBF, Nyagua, Dolphin, Electric Sheep, Крыжадзюб-крыжаванка, SteamOS, RasPyPlayer, Amarok, XBMC 12, Plasma Media Center, Soul Capture, Puddletag, SoundKonverter, Cantata, MKVToolnix, FFmpeg.

Міхаіл Астапчык