Ў новым аглядзе вольных праграм адзначым камплект дадатковых прыкладанняў для графічнага асяроддзя GNOME, сярод якіх вылучым утыліты сістэмнага пошуку і індэксаваннія. Таксама пазнаёмімся з I-Nex для Linux - аналогам CPU-Z для Windows. І прадставім праграму Makehuman для стварэння трохмерных мадэляў чалавека.

GNOME Tracker

Працоўнаму графічнаму асяроддзю GNOME мы нямала надаём увагу. Па-першае, GNOME 3 і Ubuntu Unity - гэта на дадзены момант два лепшых прадстаўніка карыстацкага інтэрфейсу класа "Мадэрн", якія будуць нават цікавей, чым Windows 8 Modern. Па-другое, праект GNOME - гэта важная лабараторыя адкрытага софту, распрацоўкі якой выкарыстоўваецца і ў іншых праектах.

GNOME абнаўляецца кожныя паўгода, і хутка чакаецца версія GNOME 3.12. Але перад аглядам новай версіі гэтага графічнага працоўнага асяроддзя для UNIX-сістэм, звернем ўвагу на набор дадатковых прыкладанняў для гэтага працоўнага асяроддзя, якія звычайна таксама абнаўляюцца перад кожным выпускам "Гнома".

У гэты набор GNOME уваходзяць утыліты і прыкладанні:

• GNOME Initial Setup - для хуткай налады сістэмы пасля ўсталёўкі;
• GNOME Software - мэнэджар пакетаў;
• GNOME Documents - прагляднік офісных дакументаў;
• Evince - прагляднік файлаў PDF, DjVu;
• Totem - медыяплэер;
• Shotwell - прагляд малюнкаў;
• Vinagre - RDP-, VNC- і SSH-кліент;
• GNOME Control Center - агульная налада сістэмы;
• GNOME Logs - графічная ўтыліта для прагляду логаў;
• GNOME Terminal - эмулятар тэрмінала;
• Epiphany - браўзар;
• Empathy - кліент імгненных паведамленняў;
• Nautilus - файлавы мэнэджар;
• GNOME Weather - прагляд надвор'я;
• GNOME Boxes - франтэнд для сістэм віртуалізацыі;
• Orca - экранны дыктар;
• GNOME Clocks - гадзіннік;
• GNOME Sound Recorder - запіс гуку;
• GNOME Maps - геаграфічныя карты;
• Cheese - праца з вэб-камерай;
• GNOME Tracker - сістэмны пошук і індэксацыя;
• Gedit - тэкставы рэдактар.

І гэта яшчэ не ўвесь спіс усяго дадатковага софту GNOME, які ўтрымоўвае больш паўсотні праграм. Да таго ж маюцца асобныя самастойныя праграмы, якія ўтрымоўваюць у назве слова "GNOME", але непасрэдна да аднайменнага працоўнага асяроддзя стаўлення не маюць, як, напрыклад, GNOME Commander ці GNOME Predict.

У сутнасці, дадатковыя праграмы GNOME - гэта аналогі джэнтльменскага набору штатных праграм Windows, што пастаўляюцца разам з аперацыйнай сістэмай Microsoft. Нягледзячы на імкненне GNOME да максімальнай прастаты і мінімалізму, на мой суб'ектыўны погляд, большасць з гэтага "гномаўскага" софту будзе прадуктыўней аналогаў з MS Windows.

З гэтага набору жадалася б вылучыць GNOME Tracker - камплект бібліятэк і ўтыліт, які ўключае сістэмны пошукавы рухавічок, прылады для індэксацыі і пошуку па метададзеных, тэгам і базам дадзеных агульных аб'ектаў. У першую чаргу GNOME Tracker трэба вылучыць для таго, каб падкрэсліць важную асаблівасць усіх карыстацкіх інтэрфейсаў пакалення "Мадэрн" - не толькі GNOME, але і Windows 8 Modern, і Ubuntu Unity.

Гэта важная асаблівасць складаецца ў тым, што сістэмны пошук інтэгруецца непасрэдна ў карыстацкі інтэрфейс сістэмы, замяняючы кнопку "Старт" з яе выпадальнымі і іерархічнымі меню. У галоўнай агляднай панэлі GNOME Activites сістэмны пошук з'яўляецца асноўнай прыладай выбару і запуску праграм, а таксама выбару файлаў дадзеных.

Для параўнання, у Windows 8 Metro сістэмны пошук функцыянуе прама на працоўным стале, а Ubuntu Unity адрозніваецца вельмі прасунутай тэхналогіяй разумнага пошуку Smart Scopes.

GNOME Tracker па змаўчанні ўваходзіць у GNOME 3 і значна пашырае магчымасці сістэмнага пошуку GNOME. Гэта механізм прызначаны не толькі для лакальнага пошуку па імёнах і месцазнаходжанню аб'екта ў сістэме, але - і для індэксацыі аб'ектаў файлавай сістэмы па метададзеных. Метададзеныя - гэта, напрыклад, аўтар песні ці аўтар дакумента і таму падобная інфармацыя. Таксама Tracker працуе з тэгамі, якія ў GNOME 3 можна задаваць файлам. У выніку можна адысці ад традыцыйнай арганізацыі файлаў па каталогах і выкарыстоўваць арганізацыю па метададзеных і тэгам.

Tracker працуе ў фонавым рэжыме і абнаўляе свой індэкс аўтаматычна. База метададзеных знаходзіцца ў дырэкторыі $HOME/.cache/tracker. Для налады параметраў індэксацыі сістэмы выкарыстоўваюцца адмысловыя ўтыліты каманднага радка (tracker-control, tracker-info, tracker-search, tracker-stats, tracker-sparql, tracker-tag, tracker-status). Для налады індэксацыі маецца графічная ўтыліта tracker-preferences ("Пошук і індэксаванне").

Маецца і асобная ўтыліта з графічным інтэрфейсам для непасрэднага пошуку tracker-needle ("Пошук дадзеных"), з дапамогай якой можна ажыццяўляць пошук па розных умовах - тэгі, музыка, электронная пошта, малюнкі, дакументы і іншае.

Па-другое, карыстачам GNOME 3 варта абавязкова звярнуць увагу на GNOME Tracker яшчэ і па таму, што гэты функцыянал ім можа быць і не патрэбен. Ідэя індэксавання кантэнту, якая рэалізуецца ў Tracker, хоць цікавая і карысная, аднак шмат каму для пашыранага пошуку па зместу файлаў цалкам хапае grep. А пастаянная індэксацыя кантэнту загружае працэсар, "есць" батарэю наўтбука і можа замарудзіць сістэму пры вялікай колькасці медыяфайлаў.

Таму пры неабходнасці GNOME Tracker можна нават і выдаліць - ён не "прыбіты цвікамі" да сістэмы і на агульную працу GNOME Shell яго выдаленне не адаб'ецца.

Але пры гэтым я ўпэўнены, што інтэграцыя з сістэмай і развіццё магчымасцяў сістэмнага лакальнага і сеткавага пошуку - гэта адно з галоўных кірункаў развіцця новага пакалення аперацыйных сістэм. І сучасная аперацыйная сістэма павінна стаць для карыстача такім прыватным лакальным уласным Google.

I-Nex

Для сістэм GNU/Linux існуе мноства спосабаў пазнаць інфармацыю пра працэсар, памяць, відэакарту і іншыя дадзеныя пра кампутар. У большасці выпадкаў гэта кансольныя ўтыліты, якія вельімі добрыя, але якія палохаюць некаторых распачыналых карыстачоў GNU/Linux. Для такіх "палахлівых" карыстачоў польскія распрацоўнікі стварылі праграму I-Nex - графічную ўтыліту, вонкава падобную на ўтыліту CPU-Z для Windows, якая ў кампактным графічным акенцы адлюстроўвае тэхнічную інфармацыю пра кампутар.

У праграме маецца дванаццаць укладак, у якіх адлюстравана інфармацыя аб усіх асноўных кампанентах PC: CPU, GPU, матчынай плаце і BIOS, аудыёчыпу, цвёрдых дысках, версіі аперацыйнай сістэмы Linux, версіі ядра, сістэмнай памяці, сеткавых інтэрфейсах, USB-кантралёрах, стане сілкавання і батарэі наўтбука.

Таксама праграма, як і CPU-Z, дазваляе ствараць падрабязныя справаздачы ў фарматах txt і выкладваць інфармацыю пра сістэму на сайт pastebin.com і падобныя вэб-сэрвісы.

На сайце праграмы можна запампаваць гатовыя да ўсталёўкі пакеты для Ubuntu, openSUSE і Fedora.

Makehuman

Пра праграму Makehuman я ўжо некалькі гадоў парываўся зрабіць нататку. Але гэты праект апошнія гады завіс на бэта-версіі, і вось толькі на мінулым тыдні, нарэшце, абвясціўся першы стабільны выпуск гэтай праграмы.

Гэта спецыялізаваны рэдактар трохмернай графікі з адкрытым кодам, які распаўсюджваецца, зразумела, бясплатна. Галоўнае прызначэнне MakeHuman - хуткае стварэнне трохмернай мадэлі чалавека без выкарыстання складаных прылад мадэлявання.

Іншымі словамі, дапусцім, вы захацелі стварыць чалавечую трохмерную мадэль у звычайным 3D-рэдактары накшталт Blender. Але пасля некалькіх гадзін валтузні раптам зразумелі, што вашых талентаў хапае хіба што змадэляваць нешта аддалена падобнае на бураціна, але ніяк - на чалавека. Вось тут на дапамогу і прыходзіць Makehuman. Асвойваецца праграма за паўгадзіну нават не вельмі спрактыкаваным карыстачом.

Makehuman - параметрычны рэдактар чалавечых мадэляў, у якім загадзя маюцца тыпавыя шаблонныя ўзоры чалавечых постацяў. Цела чалавека мадэлюецца наборам параметрычных значэнняў - гендэр, рост, вага, абхоп сцёгнаў і грудзі, памер стану і г.д. Значэнне ўсіх гэтых параметраў можна змяняць, перасоўваючы адпаведныя паўзункі ў акне праграмы. Таксама карыстач можа асобна змяняць авал твару, форму вушэй, носа, рук і іншых частак чалавечага цела.

Мадэляваць можна не толькі само цела. У праграме маецца набор адзежы і абутку, прычосак. Хоць выбар тут пакуль не вельмі вялікі.

Непасрэдна ў Makehuman можна задаць абсталяванне (rigging) для трохмерных мадэляў - віртуальны "шкілет", які забяспечвае рухі цела мадэлі. У праграме можна задаць абсталяванне як для экспарту ў 3D-рэдактары, так і для экспарту мадэляў у розныя кампутарныя гульні.

Можна задаваць розныя ўзроўні дэталізацыі для розных відаў рэндэрынгу - ад высокай дэталізацыі для фотарэалістычнага малюнка да нізкай для масоўкі ў анімацыі.

Файл мадэлі можна захоўваць у фармаце obj і экспартаваць у розныя сістэмы 3D-мадэляванні, уключаючы Blender, XSI і 3D Max. Таксама мадэлі Makehuman будуць прыдатныя для стварэння скульптур у такіх пакетах, як Zbrush і Mudbox.

Код Makehuman напісаны на мове Python і распаўсюджваецца пад ліцэнзіяй AGPLv3. Гатовыя ўсталявальныя пакеты падрыхтаваны ў фарматах deb і rpm. Таксама даступныя зборкі для Windows і OS X памерам ледзь меней 200 мегабайт, якія ўтрымоўваюць у сабе ўсе неабходныя праграмныя модулі.

Міхаіл АСТАПЧЫК