Ў гэтым аглядзе разгледзім тры аперацыйныя сістэмы: Linux-дыстрыбутыў ROSA Desktop Fresh R2, мабільную сістэму CyanogenMod 10.2 і гістарычную АС AROS.

ROSA Desktop Fresh R2

Улетку гэтага года адбыўся старт расійскага дыстрыбутыва з мудрагелістай назвай ROSA Desktop Fresh R, пра што мы паведамлялі ў адным з аглядаў ВПЗ. Мяркуючы па новым выпуску, які адбыўся на мінулым тыдні, з'яўленне ROSA Fresh не апынулася фальстартам, і сістэма будзе развівацца і ў далейшым.

Гэты Linux-дыстрыбутыў, які распрацоўвае расійская кампанія "РОСА", прызначаны для хатняга выкарыстання. У арсенале кампаніі таксама маюцца Linux-дыстрыбутывы для карпаратыўнага ўжывання - ROSA Marathon і ROSA 2011.

Сцісла скажам пра асноўныя асаблівасці дыстрыбутыва. ROSA Desktop Fresh - гэты працяг французскай сістэмы Mandriva, што ў свой час лічылася ледзь не эталонам прыязнасці сярод дыстрыбутываў Linux. Гэта значыць асноўны ўпор у ROSA Desktop робіцца на працы карыстача ў графічным інтэрфейсе. Сам жа графічны інтэрфейс ROSA Fresh заснаваны на KDE 4.11 і вельмі моцна перароблены ў бок Windows 7.

Аднак кнопка "Пуск" выводзіць не класічнае меню, а штосьці накшталт панэляў Dash з Ubuntu Unity, дзе акрамя панэляў прыкладанняў маецца яшчэ панэль TimeFrame. У гэтай панэлі на адмысловай часавай шкале паказваецца, з якімі файламі дакументаў карыстач працаваў у апошні час. Таксама сюды дадалі функцыі сацыяльных сетак "Вконтакте" і "Мордокнига".

Пакуль з гэтым TimeFrame не ўсё зразумела. Мала таго, што ўключыць сэрвіс TimeFrame апынулася не зусім простай справай, так потым і не атрымалася яго адключыць - кнопкі для выключэння сэрвісу нідзе не апынулася, у тым ліку і ў панэлі налад сістэмы.

Версіі прыкладанняў у дыстрыбутыў распрацоўнікі паспрабавалі ўключыць найболей свежыя, што добра. Але ў сувязі з гэтым шматлікія пакеты ў дыстрыбутыве недастаткова пратэставаны. Больш ці меней стабільна працуюць толькі самыя агульнаўжытныя праграмы, якія ўваходзяць у склад загрузнага DVD-дыска ROSA Desktop Fresh памерам 1,6 гігабайт. Калі ж усталяваць з рэпазітара спецыялізаваныя праграмы, якія большасцю карыстачоў рэдка выкарыстоўваюцца, то магчымы праблемы. У мяне, напрыклад, не атрымалася наладзіць прайграванне музыкі ў нотным рэдактары MuseScore.

Таму цалкам зразумела прысутнасць у ROSA Desktop Fresh утыліты "Сфера" для бясплатнай падтрымкі карыстачоў. Хоць, у сутнасці, "Сфера" - гэта ўсяго толькі спецыялізаваны паштовы кліент для лістоў у службу падтрымкі пра знойдзеныя праблемы. І то добра, што рускамоўнаму карыстачу ёсць куды паплакацца.

"РОСА" мае і ўласныя напрацоўкі праграмнага забеспячэння. У склад дыстрыбутыва ўваходзіць фірмовы відэаплэер Rosa Media Player з функцыямі базавага рэдагавання відэа. Прапануецца і ўласная фірмовая ўтыліта Rosa ImageWriter для запісу ISO-вобразаў на флешку, - накшталт утыліты UneBootin.

Сістэмныя рэпазітары падлучаны па змаўчанні і дазваляюць адразу атрымліваць абнаўленні сістэмы. У вобразах сістэмы для архітэктуры x86-64 дададзены 32-бітныя рэпазітары main і non-free для ўсталёўкі праграм, не мелых 64-бітных версій - напрыклад skype, wine, teamviewer. Непасрэдна з рэпазітара даступныя фірмовыя драйвера Intel, NVIDIA - версія 325.15 і 304 для карт 8xxx і старэй, AMD Catalyst 13.8.

Адзначу таксама, што ROSA Desktop Fresh даволі шустра працуе ў віртуальнай машыне VirtualBox, чаго не скажаш, напрыклад, пра сістэмы на аснове GNOME 3 ці Ubuntu Unity. Можа выкарыстоўвацца для знаёмства тымі, хто жадае вывучаць Linux у VirtualBox.

CyanogenMod 10.2

Адбыўся планавы выпуск мабільнай сістэмы з адкрытым зыходным кодам CyanogenMod 10.2. Гэта адна з самых папулярных мадыфікацый АС Android, якая стваралася і развівалася сіламі незалежнай супольнасці. CyanogenMod 10.2 - мадыфікацыя на аснове кодавай базы Android 4.3. У гэты ж самы час абвешчана пра пачатак тэставання галінкі CyanogenMod 11, заснаванай на кодавай базе Android 4.4.

CyanogenMod для вялікай колькасці карыстачоў гуглафонаў, у тым ліку і для мяне, - гэта самая лепшая мабільная сістэма. Заўсёды імкнуся паставіць на свае мабільныя девайсы стабільную версію гэтай прашыўкі пры яе наяўнасці.

Па-першае, CyanogenMod - гэта часта адзіная магчымасць абнавіць свае смартфоны на навейшыя версіі сістэмнага ПЗ. Таму што не ўсе вытворцы смартфонаў спяшаюцца рабіць абнаўленні аперацыйнай сістэмы для сваіх прылад. Цяперашні CyanogenMod 10.2 стабільна працуе на 50 мадэлях смартфонаў і планшэтаў. Таксама энтузіясты займаюцца партаваннем CyanogenMod на розныя прылады незалежна ад асноўнай каманды праекта. І такія версіі, хоць і часта са стратай некаторай функцыянальнасці, можна адшукаць на спецыялізаваных інтэрнэт-форумах.

Па-другое, гэта самабытная сістэма са сваёй філасофіяй і дадатковымі функцыянальнымі магчымасцямі. У CyanogenMod надаецца шмат увагі прадукцыйнасці і цюнінгу карыстацкіх кампанентаў сістэмы. У наладах CM маецца дадатковая колькасць налад прадукцыйнасці, карыстацкага інтэрфейсу, гукавой падсістэмы і метадаў уводу. У камплект уключаны BusyBox, rsync, htop, nano, powertop, bash і інш. У сістэму ўваходзіць дыспетчар прашывак ROM Manager, утыліта Superuser для атрымання правоў суперкарыстача, эмулятар тэрмінала.

Найболей цікавай навінкай CyanogenMod 10.2 з'яўляецца сістэмнае прыкладанне Privacy Guard 2, якое прадстаўляе функцыю запуску прыкладанняў у рэжыме інкогніта. Гэта дазволіць карыстачам больш поўна кіраваць доступам да прыватнай інфармацыі на прыладзе. Пры запуску праграмы ў рэжыме інкогніта доступ прыкладання да рэальных дадзеных карыстача будзе абмежаваны, і пры звароце праграмы да асабістай інфармацыі ёй будуць вяртацца пустыя спісы.

Пры гэтым у CyanogenMod 10.2 падтрымліваецца ўсе базавыя магчымасці платформы Android 4.3, уключаючы ізаляцыю сістэмных сэрвісаў праз SELinux, шматкарыстальніцкі рэжым працы і сродкі для размежавання доступу да асобных прыкладанняў.

Другое жыццё AmigaOS

У 80-90-е гады мінулага стагоддзя былі вельмі папулярныя хатнія персанальныя кампутары сямейства Amiga, якія стварала карпарацыя Commodore Semiconductor Group. Першы ПК Amiga 1000, які выйшаў у 1985-м году быў па тых часах вельмі развітым, як у апаратным, так і ў праграмным стаўленні. Адной з галоўных асаблівасцяў Amiga была аперацыйная сістэма AmigaOS, якая мела выцясняючую шматзадачнасць і з развіты графічны інтэрфейс. Але да сярэдзіны 90-х гадоў з прычыны няўдалай фінансавай палітыкі карпарацыі Commodore персаналка Amiga спыніла сваё развіццё, пакінуўшы пасля сябе вялікую колькасць прыхільнікаў, а таксама легенд, канцэпцый і ідэй, шматлікія з якіх увасобіліся ў іншыя праекты.

Адным з такіх праектаў стала спроба напісання нанова праграмнага інтэрфейсу AmigaOS API у рамках ідэалогіі адкрытага зыходнага кода. Гэты праект атрымаў назву Amiga Research Operating System (Даследчая AmigaOS) ці AROS. У адрозненне ад іншых спроб працягнуць развіццё AmigaOS, аперацыйная сістэма AROS з'яўляецца кросплатформавай. AROS здольна працаваць на любой x86-сумяшчальнай машыне, платформе PowerPC, і ў апошні час ёсць яе варыянты для працэсараў ARM. Напэўна, у сілу гэтай кросплатформавасці знакам AROS стала котка, якая, як вядома, шпацыруе, дзе жадае, а графічны файлавы мэнэджар Amiga Workbench у AROS атрымаў назву Wanderer (Вандроўца). Зыходны код даступны па адкрытай ліцэнзіі APL, якая дазваляе любому ахвотніку прыняць удзел у распрацоўцы.

AROS развіваецца і дагэтуль. Сістэма распаўсюджваецца ў выглядзе дыстрыбутываў, якія змяшчаюць саму сістэму і прыкладанні. Напрыклад, маецца адмысловы дыстрыбутыў Icaros Desktop LIVE! памерам у 1,2 гігабайта, які можна ўсталяваць непасрэдна на кампутар, як Windows ці Linux. Гэты дыстрыбутыў, дарэчы, абнавіўся зусім нядаўна - у траўні гэтага года да версіі Icaros Desktop 1.5.2.

Але галоўным чынам распаўсюджваюцца невялікія зборкі самай сістэмы памерам 15 - 100 мегабайт у выглядзе здымкаў і начных зборак. За апошнія тыдні ў лістападзе і снежні адбылося абнаўленне вялікай колькасці такіх начных зборак.

Сярод гэтых зборак ёсць не толькі Native-версіі, калі AROS выкарыстоўваецца ў якасці традыцыйнай АС, якая ўсталёўваецца на цвёрды дыск, але маюцца і Host-варыянты, якія запускаюцца прама ў асяроддзі іншых АС як асобнае графічнае прыкладанне. Ёсць, напрыклад, Host-варыянт і для Android, які, праўда, не на кожным гуглафону запусціцца.

Для пачаткоўцаў, хутчэй за ўсё, будзе правільным запампаваць са старонкі загрузкі менавіта Host-варыянт для сваёй сістэмы: linux-i386-system, linux-x86_64-system для Linux, mingw32-i386-system для Windows, darwin-i386-system для Mac OS. Пасля чаго архіў трэба распакаваць, знайсці і проста запусціць бінарык AROSBootstrap. Пасля чаго можна, як на машыне часу, акунуцца ў былыя гады кампутарных тэхналогій.

Для чаго можа быць цікавая AROS? Хоць бы для вывучэння кампутарнай гісторыі, каб пераканацца, што шматлікія ідэі графічнага інтэрфейсу нарадзіліся значна раней Windows і ўжо тым больш - Ubuntu. Напрыклад, у AROS маецца прататып глабальнага меню прыкладанняў Ubuntu: тут па кліку правай кнопкай па акне прыкладання галоўнае меню праграмы з'яўляецца замест галоўнага меню Workbench.

З практычнага пункта гледжання AROS можа быць усталявана на вельмі слабыя сістэмы ўзроўня Pentium 2. Маецца версія AROS і для міні-кампутара Raspbery Pi. Для сучасных міні-кампутараў AROS можа апынуцца карыснай, бо ўсё новае - гэта, як вядома, добра забытае старое.

Міхаіл АСТАПЧЫК