Перад непасрэдным выхадам Ubuntu 13.10 адбылося некалькі важных змен у развіцці гэтага дыстрыбутыва, якія не перашкодзіць коратка пракаментаваць. Таксама разгледзім вольныя праграмы для праверкі памяці ПК, аўдыту бяспекі сістэм UNIX і прыкладанне для стварэння электрычных схем.

Перад выхадам "Дзёрзкай Саламандры"

Ubuntu "Дзёрзкая Саламандра", што павінна выйсці на наступным тыдні, магчыма, атрымаецца не такой ужо і дзёрзкай. Кардынальныя змены, якія першапачаткова планаваліся ў Ubuntu 13.10, як, напрыклад, пераход на ўласны дысплейны сервер Mir і праслойку XMir для эмуляцыі класічнага X-сервера, адкладзены на нявызначаны час. У Ubuntu 13.10, як і ў папярэдніх версіях, будзе прапанавацца па змаўчанні традыцыйны графічны стэк X.Org.

Рашэнне пра пераход на ўласны графічны сервер Mir было прынята ў Canonical зусім нядаўна - у сакавіку гэтага года. Графічная падсістэма Mir павінна была стаць не толькі альтэрнатывай старой падсістэме X.Org, але - і новаму графічнаму серверу Wayland, у распрацоўцы якога кампанія Canonical зусім нядаўна прымала актыўны ўдзел. Распрацоўнікі Ubuntu вырашылі пераключыцца на стварэнне ўласнага рашэння ў сувязі са спробай Canonical зацвердзіцца ў мабільным сектары і мець адзіную графічную падсістэму як для мабільнай платформы Ubuntu Touch, так і для звычайнага дэсктопа.

Уключэнне Mir у якасці асноўнага графічнага сервера планавалася ў восеньскім Ubuntu 13.10. Аднак да восені праграмістам Canonical не атрымалася рэалізаваць усё, што было вызначана. Тэхнічных цяжкасцяў, злучаных з Mir, апынулася значна больш, чым меркавалася.

Я б падкрэсліў іншы бок праблемы з пункту гледжання звычайнага карыстача. Бо, груба кажучы, для карыстача графічная падсістэма - гэта драйвера. А на якім боку адмалёўваюцца вокны - на боку сервера ці кліента - гэта справа дзясятая. А з відэадрайверамі для Linux назіраецца цікавая карціна. Адкрытыя драйвера для сваёй убудаванай графікі выпускае толькі Intel. Для новых відэакарт AMD і NVIDIA звычайна выкарыстоўваюцца зачыненыя фірмовыя драйвера, а вольныя драйвера ўжываюцца для састарэлых мадэляў відэакарт. І за шэсць месяцаў актыўнай працы дысплейны сервер Mir вялікага ўражання на распрацоўнікаў драйвераў не вырабіў. Нават Intel пакуль не збіраецца рабіць мадыфікацыі сваіх драйвераў для графічнага сервера Canonical.

У дачыненні Mir, як і ў дачыненні Wayland і GNOME 3, казаць пра практычную карысць ці наўрад можна раней вясны наступнага года. А я так думаю, што прыйдзецца пачакаць і яшчэ больш. Увесну запланавана чарговая версія Ubuntu з працяглым тэрмінам падтрымкі, і чакаць, што там будзе выкарыстоўвацца Mir ці наўрад лагічна.

Мала таго ў якасці асноўнага працоўнага асяроддзя ў Ubuntu 14.04 вызначаецца выкарыстоўваць GNOME 3.8. З такой прапановай выступіў адзін з інжынераў-праграмістаў Canonical. Таму што няма ўпэўненасці ў тым, што і новую версію графічнай абалонкі Ubuntu Unity атрымаецца давесці да стабільнага стану да вясны наступнага года. Да таго ж Red Hat збіраецца выкарыстоўваць GNOME 3.8 у якасці базавай для свайго камерцыйнага дыстрыбутыва RHEL 7, і, такім чынам, можна скарыстацца працамі Red Hat па стабілізацыі гэтай галіны "Гнома". І гэта працоўнае асяроддзе, як бы да яго цяпер не ставіліся, цалкам можа стаць галоўнай тэмай наступнага года.

Memtest86+ для тэставання АЗП

Навіна пра выхад новай версіі Memtest86+ 5.01 апублікавалі практычна ўсё інтэрнэт-рэсурсы, прысвечаныя навінам ПЗ. Паўторым гэту навіну і ў нашым аглядзе, таму што праграма добрая. Яна прызначана для праверкі АЗП на кампутарах архітэктуры x86 і x86-64 і можа дапамагчы пры дыягностыцы няспраўнасцяў абсталявання, што здаралася і ў маёй практыцы. Так што Memtest86 усім рэкамендуецца ў выпадку праблем з ПК. Тым больш што пры ўсталёўцы Ubuntu гэта ўтыліта заўсёды з'яўляецца ў меню Grub. Часта яе можна ўбачыць і ў загрузных меню пірацкіх дыскаў тыпу "Ўсё Windows на адным DVD".

Насамрэч існуюць два варыянту ўтыліты - Memtest86 і Memtest86+. Яны напісаны рознымі аўтарамі, але выкарыстоўваюць падобныя алгарытмы праверкі памяці. Memtest86+ з'яўляецца адгалінаваннем болей старажытнай утыліты Memtest86. Дарэчы, напачатку кастрычніка абнавілася да пятай бэта-версіі і ўтыліта Memtest86, якая без плюсу. Абедзве праграмы напісаны на мове Сі і распаўсюджваюцца пад ліцэнзіяй GNU GPL.

Агульнай асаблівасцю гэтых утыліт з'яўляецца магчымасць запускацца з дапамогай уласнага загрузніка, заснаванага на кодзе Linux. Таму наяўнасць якой-небудзь аперацыйнай сістэмы для іх працы не патрабуецца. Праграмы распаўсюджваюцца ў выглядзе вобраза для кампакт-дыска ці флэшкі, якія запускаюцца як LiveCD. Папярэдне, само сабой, трэба выставіць у BIOS загрузку з USB-дыска ці CD.

Пасля запуску праграма Memtest86+ будзе правяраць аператыўную памяць бясконцы лік цыклаў, пакуль вы яе ўручную не спыніце клавішай "Esc". Для поўнай упэўненасці можна пачакаць, пакуль утыліта зробіць хоць бы пару цыклаў праверкі. Такі падыход дазваляе грунтоўна пратэставаць аператыўку. Калі праграма Memtest86+ выявіць памылкі ў аператыўнай памяці, то яна адлюструе іх чырвоным колерам.

Спіс змен новай версіі Memtest86+:

• падтрымка памяці аб'ёмам да 2 ТБ (для 64-разрадных працэсараў);
• падтрымка шматструменнасці (выкарыстоўваецца аж да 32 ядраў);
• дададзена падтрымка новых працэсараў Intel і AMD;
• дададзены выснова мадэлі і вытворцы матчынай платы, а таксама тэмпературы працэсара.

Галоўнае ж у бэта-версіі Memtest86, якая без плюсу, гэта перапісаны код для працы з новай сістэмай ініцыялізацыі UEFI. Адпаведна, напрыклад, маецца падтрымка мышы, дзе UEFI дае такую магчымасць.

Электрычныя схемы ў QElectroTech

А вось новую версію праграмы для праектавання электрычных схем QElectroTech 0.3, якая з'явілася ў канцы верасня, інтэрнэт-рэсурсы, прысвечаныя ПЗ, увагай трохі абдзялілі. Магчыма таму, што прыкладанне спецыялізаванае.

QElectroTech - праграма для праектавання электрычных схем. Дазваляе ствараць схемы, выкарыстоўваючы вялікі набор функцыянальных элементаў. Іншымі словамі, QElectroTech - гэта CAD для стварэння (малявання) чарцяжоў электрасхем. Пры гэтым варта абавязкова падкрэсліць, што праграма не прызначана для віртуальнага мадэлявання і разліку параметраў электрасхемы.

Інтэрфейс QElectroTech просты і зручны. Праграма мае два галоўных вокны: непасрэдна працоўную вобласць для малявання схемы і дадатковае акно з наборам функцыянальных элементаў, сгрупаваных па катэгорыях. Прыкладанне падтрымлівае ўкладкі, у кожнай з якіх можна рэдагаваць асобную схему. Ёсць нават адмысловая ўкладка для функцыі "Undo".

Усе дзеянні ў праграме выконваюцца мышкай. Для стварэння схемы неабходна перацягваць мышкай элементы з калекцыі ў працоўнае акно рэдактара і таксама мышшу правесці паміж імі лінію злучэння, а QElectroTech аўтаматычна намалюе правільную злучальную лінію. Гатовая схема захоўваецца ў XML-файл з пашырэннем qet.

QElectroTech 0.3 разглядаецца як стабільны і буйны выпуск з вялікай колькасцю выпраўленняў і абнаўленняў. У першую чаргу ў калекцыю электрычных знакаў было дададзена шмат новых элементаў і іх катэгорый. Пры гэтым элементы схем можна ствараць і самому, дадаючы іх ва ўласную бібліятэку, каб потым выкарыстоўваць у сваіх праектах.

Прыкладанне QElectroTech напісана на C++ з выкарыстаннем бібліятэкі Qt4 і з'яўляецца крос-платформавым. Праграма даступная для Linux і Windows. Усталявальны архіў для Windows памерам каля 8-мі мегабайт.

Lynis для аўдыту сістэмы

І апошняя ў аглядзе - утыліта бяспекі Lynis, абнаўленне якой да версіі 1.3.1 адбылося напачатку кастрычніка. Гэта сістэмная ўтыліта ўжываецца для правядзення аўтаматычнага аўдыту практычна любой Unix-стистемы. Прызначана Lynis для сістэмных адміністратараў, спецыялістаў па бяспецы сістэм Linux і BSD, дапамагаючы ім эканоміць свой каштоўны працоўны час.

Lynis - кансольная ўтыліта, якая запускаецца з правамі адміністратара. У залежнасці ад опцый, яна паслядоўна праскануе ўсе кампаненты сістэмы, уключаючы налады бяспекі сістэмы, файлы канфігурацыі, параметры загрузкі і ядра, працэсы і шмат іншага. Пасля чаго выдасць падрабязную справаздачу з папярэджаннямі, рэкамендацыямі і радамі па павелічэнні бяспекі. У канцы справаздачы будзе паказаны індэкс трываласці "Hardening index", які адлюстроўвае лікавае значэнне ўзроўня абароненасці сістэмы. Lynis ужываецца часта ў пары з утылітай таго ж аўтара chkrootkit для праверкі сістэмы ад шкоднасных праграм.

Некаторыя опцыі Lynis:

-c - праверыць усе кампаненты сістэмы;

-Q - "бясшумны" не інтэрактыўны рэжым, у якім утыліта пасля кожнага блока праверак не будзе чакаць пацверджання ад карыстача для працягу працы;

-q - вывад толькі папярэджанняў.

Lynis маецца ў кожным дыстрыбутыве Linux. Але так як гэта праграма ўяўляе сабою звычайны shell-скрыпт, то апошнюю версію можна спампоўваць з афіцыйнага сайта праграмы і выкарыстоўваць нават з флэшкі.

Міхаіл АСТАПЧЫК