У гэтым аглядзе вольнага ПЗ звернем увагу на тэму спецыялізаваных дыстрыбутываў на прыкладзе TeX Live 2012 і Mathbuntu. Таксама паспрабуем вызначыць расстаноўку сілаў у вобласці адкрытых "хмарных" платформаў OpenStack, OpenNebula і Eucalyptus. І ў заключэнні зробім адважную канклюзію на падставе поспехаў у справе рэалізацыі медыякодэкаў на JavaScript.

Спецыялізаваныя дыстрыбутывы

Спецыялізаваныя дыстрыбутывы GNU/Linux - гэта сістэмы, у якіх праграмнае забеспячэнне падабрана для працы ў адной вузкай вобласці. Напрыклад, існуе цэлая серыя спецыялізаваных дыстрыбутываў на аснове Ubuntu: Edubuntu з наборам адукацыйных праграм, Muthbuntu з праграмамі для стварэння на кампутары медыяцэнтра, Ubuntu Studio для выкарыстання ў якасці творчай студыі.

Хаця любы звычайны універсальны дыстрыбутыў можна ператварыць у спецыялізаваны, усталяваўшы патрэбнае праграмнае забеспячэнне з рэпазітара. Але ў спецыялізаваных дыстрыбутывах ўсё неабходнае ПЗ як бы ўжо падабрана і не трэба рабіць лішніх рухаў па пошуку і ўстаноўцы праграм. Таму з іх дапамогай, напрыклад, зручна комплексна знаёміцца з тэматычнымі праграмамі. Да таго ж падобныя рашэнні могуць мець і дадатковыя магчымасці, недаступныя на універсальнай сістэме, пачынаючы з працы ў Live-рэжыме і сканчаючы наяўнасцю аптымізаванага ядра Linux.

Паказальным у гэтых адносінах з'яўляецца дыстрыбутыў TeX Live. На мінулым тыдні супольнасць TeX Users Group (TUG) прадставіла рэліз TeX Live 2012.

TeX Live - спецыяльны дыстрыбутыў LaTeX, які змяшчае ў сабе ўсё неабходнае для працы з агульнапрынятай выдавецкай сістэмай набору навуковых тэкстаў TEX. У прыватнасці TEX Live акрамя самой выдавецкай сістэмы TEX утрымоўвае кампаненты LaTeX2e, ConTEXt, Metafont, MetaPost, BibTeX. Таксама сюды ўключана шырокая калекцыя макрасаў, праграм, шрыфтоў, дакументацыі і падтрымка вёрсткі на многіх мовах свету.

Практычна шматлікія кампаненты TEX Live можна ўсталяваць непасрэдна з рэпазітара любога Linux-дыстрыбутыва. Але гэта будуць старыя версіі сістэмы. Свежую версію TEX Live можна ўсталяваць пры дапамозе спецыяльных ўсталявальных скрыптоў, якія загрузяць патрэбныя кампаненты праз Інтэрнэт. Ці ж можна спампаваць DVD "TEX Collection" памерам 2,2 гігабайта, які змяшчае ўсе неабходныя праграмы і копію рэпазітара CTAN (ўсёабдымнай сеткі архіваў TEX).

У DVD "TEX Collection" рэалізавана праца ў рэжыме Live. Гэты DVD дазваляе ўсталёўваць LaTeX на розныя аперацыйныя сістэмы. У лік падтрымоўваных сістэм ўваходзяць мноства Unix-падобных АС, уключаючы Linux. У новай версіі дададзена падтрымка платформаў armel-linux і mipsel-linux.

Падтрымліваецца Microsoft Windows. Нават ёсць версія Tex Live для Mac OS - MacTeX 2012.

Вяртаючыся ж да спецыялізаваных дыстрыбутываў на аснове Ubuntu, хацелася б сказаць некалькі слоў аб сістэме Mathbuntu - наборы прыкладанняў для матэматыка. Звернем увагу на гэтую сістэму хоць бы таму, што пра яе пакуль у "Вікіпедыі" нічога не напісана.

У Mathbuntu усталявана вялікая колькасць матэматычнага ПЗ: сістэма матэматычных вылічэнняў Sage, прыкладанне кампутарнай алгебры Maxima, серада статыстычных вылічэнняў R, сістэмы лікавых вылічэнняў Octave і Scilab, інтэрактыўная геаметрыя і алгебра GeoGebra і многае іншае.

У Mathbuntu ўключаны і падручнікі, сярод якіх можна знайсці матэрыялы па дыферэнцыяльных раўнаннях, статыстыцы, лінейнай алгебры, гісторыі матэматыкі і шмат іншай цікавай і карыснай літаратуры.

"Хмары" згушчаюцца

Доўгі час у нашых аглядах не было навін на тэму "хмарных" тэхналогій. А сітуацыя тут вельмі дынамічна мяняецца.

Па-першае, змяняецца ў станоўчы бок псіхалогія карыстальнікаў у дачыненні "аблокаў". Шэрагі тых, хто супрацівіцца ўкараненні "хмарных" прыкладанняў у бізнес, хутка радзеюць, і адпаведна ступень выкарыстання "хмарных" вылічэнняў для бізнес-працэсаў расце.

Па-другое, адбываюцца змены ў расстаноўцы сілаў сярод спецыялізаванага ПЗ, якое забяспечвае магчымасць на ўласным абсталяванні ствараць прыватныя "хмаркі". На дадзены момант, калі казаць аб адкрытых рашэннях, якія забяспечваюць магчымасць разгортвання прыватных "хмарных" інфраструктур тыпу IaaS (інфраструктура як сэрвіс), то існуюць тры праекты, што даюць такую магчымасць - OpenStack, OpenNebula і Eucalyptus.

Найбольш стабільная пазіцыя зараз у праекта OpenStack. Хоць яшчэ ў мінулым годзе OpenStack выклікаў да сябе крытычнае стаўленне ў шматлікіх адміністратараў, якім ён здаваўся даволі няўдалай спробай зляпіць нешта працоўнае з абломкаў існуючых "хмарных" рашэнняў.

Але з часам менавіта OpenStack заваяваў сімпатыю ў такіх буйных кампаній, як Red Hat і Canonical. І цяпер бінарныя пакеты гэтай "хмарнай" платформы маюцца ў дыстрыбутывах RHEL 6.3 і бягучай версіі Ubuntu. Red Hat адной са сваіх бягучых задач разглядае пытанне аб прадастаўленні для сваіх кліентаў камерцыйнай падтрымкі OpenStack нароўні з RHEL.

Іншая платформа для арганізацыі і кіравання cloud-інфраструктурай і віртуальнымі асяроддзямі OpenNebula ўжо працяглы час паспяхова выкарыстоўваецца на практыцы многімі адміністратарамі. На афіцыйным сайце праекта бінарныя зборкі маюцца для openSUSE, Ubuntu і Debian. Гэтая "хмарная" сістэма прыцягвае да сябе прастатой выкарыстання, падтрымкай "жывых" міграцый віртуальных машын, наяўнасцю мер па забеспячэнні ўстойлівасці.

Асаблівасцю развіцця OpenNebula з'яўляецца вельмі інтэнсіўны выхад новых версій платформы. У гэтым годзе сістэма абнаўлялася тры разы - у студзені, красавіку і, нарэшце, на мінулым тыдні з'явілася версія 3.6.

У абноўленай версіі OpenNebula цалкам рэалізавана інтэграцыя платформы з сэрвісам OpenNebula Marketplace. Гэты анлайн-сэрвіс дае карыстачам сродкі для пошуку і ўсталёўкі гатовых віртуальных асяроддзяў, папярэдне настроеных для выканання тых ці іншых адмысловых задач. Любы карыстальнік OpenNebula з дапамогай гэтага сэрвісу можа ў адзін клік разгарнуць неабходную віртуальную інфраструктуру.

Адначасова з OpenNebula абнавілася і трэцяя адкрытая "хмарная" IaaS-платформа Eucalyptus. Нагадаем, што Eucalyptus была адной з першых альтэрнатыў сэрвісаў Amazon. Аднак на бягучы момант гэта сістэма здае свае пазіцыі на карысць OpenStack.

Прычынай страты цікавасці да Eucalyptus часта называецца пераклад праекта на мадэль Open Core, пры якой адкрытым застаецца толькі базавая частка, а пашыраныя функцыі распаўсюджваюцца толькі ў платнай версіі.

І вось у гэтай новай версіі 3.1 распрацоўнікі зноў вярнуліся да поўнага адкрыцця ўсіх напрацовак, без падзелу на платную і "грамадскую" версіі. Іншая справа, ці дастаткова будзе такога кроку, каб дагнаць OpenStack і вярнуць сабе ранейшыя пазіцыі і прыхільнікаў?

Канец вайне фарматаў?

Працягваюцца смелыя эксперыменты з выкарыстаннем магчымасцяў JavaScrip для прайгравання розных тыпаў медыя-кантэнту. JavaScrip - гэта убудаваная ў браўзэр скрыптовая мова праграмавання, якая першапачаткова служыла для стварэння нескладаных эфектаў на вэб-старонках.

Аднак з часам яе моц і прадукцыйнасць расла. І вось з яе дапамогай спрытныя праграмісты навучыліся прайграваць прама ў браўзэры без усталёўкі плагінаў мультымедыйныя фарматы мультымедыйных MP3, MP2, а таксама часткова працаваць з фарматам PDF.

Поспехі ў гэтым кірунку працягваюцца, і вось на мінулым тыдні праграмісты сэрвісу Official.fm абвясцілі аб рэалізацыі на мове JavaScript папулярнага аўдыёкодэка AAC, а таксама аўдыёкодэкаў ALAC (Apple Lossless) і FLAC. Прычым у працэсе працы быў рэалізаваны адмысловы фреймворк Aurora.js, які можа стаць асновай для рэалізацыі іншых мультымедыйных дэкодараў.

Зыходныя тэксты распрацовак Official.fm распаўсюджваюцца пад ліцэнзіяй GPLv2. Падрыхтаваны таксама дэманстрацыі ў выглядзе браузерных аўдыяплэероў, якія дазваляюць прайграваць файлы з лакальнага жорсткага дыска. І трэба сказаць, што аўдыёкодэкі на JavaScript працуюць цалкам хутка, загружаючы, напрыклад, працэсар Intel Atom ўсяго на 8-11 працэнтаў.

Тут узнікае законнае пытанне: ці не пакладзе далейшае развіццё мультымедыйных бібліятэк на JavaScrit канец сучаснай вайне мультымедыйных фарматаў для браўзэраў? Бо зараз працягваецца шырокая дыскусія пра тое, якія кодэкі павінны быць уключаны ў браўзэр. І ў кожнага распрацоўніка, будзь гэта Mozilla, Google, Opera Software, Microsoft ці Apple, маецца сваё меркаванне на гэты конт. І мы на старонках "КВ" аб гэтай вайне мультымедыйных браузерных фарматаў не раз пісалі.

А калі мультымедыйныя кодэкі магчыма рэалізаваць пры дапамозе знешніх бібліятэк JavaScript, без усталёўкі дадатковых убудоў, то пытанне з падтрымкай мультымедыя для браўзэра становіцца практычна зачыненым.

Прычым гэта тычыцца не толькі аўдыёкодэкаў. Ужо ёсць папярэднія рэалізацыі на JavaScript і відэакодэкаў. Нядаўна адзін з распрацоўшчыкаў праекта Mozilla прадставіў вынікі эксперыменту па дэкадаванні на JavaScript відэаструменя H.264. Так што завяршэнне вайны браўзэрных медыяфарматаў можа наступіць зусім хутка.

Міхаіл АСТАПЧЫК