Карыснасць - галоўная мера рэчаў. Гэта, вядома ж, тычыцца і ўсяго таго, што адбываецца ў кампутарнай індустрыі і распрацоўцы вольнага ПЗ. На мінулым тыдні сваю карыснасць для чалавецтва даказвалі кампанія Google са сваім укладам у праект Coreboot і кампанія "РОСА", што апублікавала ферму стварэння дыстрыбутываў. З карыснага адкрытага ПЗ адзначым прашыўку для плэераў Rockbox 3.11, сістэму для кіравання ЧПУ-станкамі LinuxCNC 2.5 і абнаўленне нотнага рэдактара MuseScore.

Развіццё Core Boot

Сярод вялікай колькасці прыхільнікаў вольнага ПЗ ўсталявалася ўстойлівае меркаванне, што ад кампаніі Google вялікай карысці няма, і гэтая карпарацыя толькі сама карыстаецца гатовым адкрытым кодам у сваіх інтарэсах. У доказ, напрыклад, прыводзяцца графікі ўдзелу кампаній у распрацоўцы ядра Linux, на якіх Google далёка не на перадавых пазіцыях.

Варта аднак быць справядлівым і сказаць, што кампанія Google ўсё ж такі нейкую карысць прыносіць - у тым ліку і сваімі, здавалася б, нікому не патрэбнымі хромабукамі. З яе дапамогай на мінулым тыдні атрымаў развіццё праект Core Boot - свабодная рэалізацыя замены BIOS. Уласнымі намаганнямі Google забяспечыла ў Coreboot падтрымку сучаснай мікрапрацэсарнай архітэктуры Intel Sandy Bridge і Ivy Bridge.

BIOS (базавая сістэма ўводу-вываду) - набор мікрапраграм, запісаных у ПЗУ мацярынскіх плат, што забяспечваюць пачатковую загрузку кампутара і наступны запуск аперацыйнай сістэмы. Гэтая базавая падсістэма ўводу-вываду засталася ў спадчыну яшчэ з часоў першых IBM PC і даўно мае патрэбу ў замене.

Практычна ўсе рэалізацыі BIOS ў мацярынскіх платах зачыненыя. Але гэта не самая галоўная праблема. Традыцыйныя BIOS цягнуць за сабой з былых часоў шмат састарэлага: 16-бітны праграмны код, адназадачны рэжым. Таму на змену традыцыйным BIOS рыхтуюцца новыя тэхналогіі.

Асноўнай заменай BIOS з'яўляецца інтэрфейс Extensible Firmware Interface (EFI), які распрацавала Intel. Але існуе і цалкам адкрытая версія замены BIOS, якая называецца Coreboot.

Першапачаткова праект зваўся LinuxBIOS і ўяўляў сабой рашэнне ў вобласці кластарных тэхналогій, створаных у лабараторыях Лос-Аламоскай навуковай лабараторыі LANL (дзе, між іншым, таксама вяліся работы па стварэнні першай амерыканскай атамнай бомбы). Праект LinuxBIOS быў сфакусаваны выключна на паляпшэнні кіравання вялікімі вылічальнымі кластарамі. Пазней мэтай праекта стала і замена прапрыетарных і закрытых BIOS на тэхналогію, прызначаную для загрузкі і запуску сучасных 32 і 64 разрадных аперацыйных сістэм на больш шырокім спектры абсталявання.

Тут важна разумець, што пад заменай маецца на ўвазе не проста замена прашывак у мацярынскіх платах на свабодныя аналагі. Гаворка ідзе пра іншую ідэалогію, закліканай замяніць прынцыпы старых BIOS.

Філасофія Coreboot заключаецца ў тым, каб дазволіць ядру Linux самому выканаць вялікую частку ініцыялізацыі сістэмы пры запуску. І калі ядро Linux можа выканаць вялікую частку функцый па ініцыялізацыі прылад, то наяўнасць такіх жа функцый у BIOS ужо не патрэбна. У выніку Coreboot выконвае на пачатковым этапе загрузкі толькі мінімальны код запуску сістэмы, пасля чаго адразу ж загружаецца ядро аперацыйнай сістэмы, якое і выконвае ўсю далейшую працу з абсталяваннем. Падобны падыход дазваляе значна паскорыць час загрузкі АС.

І здаецца, што ў сілу такой хуткай легкаважнасці і спадабаўся Coreboot кампаніі Google для сваіх хромабукаў. Выкарыстанне Coreboot павінна дапамагчы значна скараціць час загрузкі ChromeOS. Акрамя таго адзначаецца, што выкарыстанне адкрытага Coreboot дазволіць дамагчыся больш высокай бяспекі сістэмы.

І так як Intel не збіраецца ўдзельнічаць у праекце Coreboot, то гэта і зрабіла Google, забяспечыўшы падтрымку новых інтэлаўскіх працэсарных архітэктур, а таксама звязаных з імі чыпсэтаў Cougar Point і Panther Point. Былі дададзены код, спецыфічны для загрузкі ChromeOS, а таксама падтрымка тэхналогіі Intel Turbo Boost, якая дазваляе дамагчыся павышэння прадукцыйнасці за кошт дынамічнага павелічэння тактавай частаты працэсара звыш намінальнай.

Варта сказаць, што канкурэнт Intel кампанія AMD самастойна займаецца падтрымкай для Coreboot сваіх працэсараў на базе архітэктуры Fusion. AMD разглядае Coreboot як перспектыўную платформу для ўбудавальных сістэм з хуткай загрузкай і магчымасцю поўнага кантролю з боку распрацоўніка.

Ферма дыстрыбутываў ROSA ABF

Расійская кампанія "РОСА", якая разам з камандай Mandriva адрадзіла аднайменны дыстрыбутыў, усё больш з'яўляецца ў навінах са сваімі ўласнымі распрацоўкамі, якія яна робіць здабыткам супольнасці. У пачатку красавіка "РОСА" публікуе пад вольнай ліцэнзіяй бэта-версію сваёй фермы ROSA ABF для размеркаванай распрацоўкі дыстрыбутываў Linux.

ROSA ABF (Automatic Build Farm) - сістэма для распрацоўкі і кіравання жыццёвым цыклам дыстрыбутываў ад зыходнага кода да ISO-вобразаў у размеркаванам рэжыме. Пры распрацоўцы дыстрыбутыва сістэма забяспечыць кіраванне карыстальнікамі, іх ролямі і заданнямі ў праекце. Ферма ABF аўтаматызуе зборку бінарных пакетаў на аснове RPM, DEB і іншых фарматаў пакетаў, а таксама ажыццяўляе зборку ISO-вобразаў.

Ядро ABF напісана на мове Python. Зыходныя тэксты адкрыты пад ліцэнзіяй GPLv2. У бэта-версіі можна задзейнічаць web-інтэрфейс, які дазваляе кіраваць усімі ўзроўнямі працэсу распрацоўкі, а таксама арганізаваць узаемадзеянне распрацоўнікаў, карыстальнікаў і мэйнтэйнераў. У web-інтэрфейс убудаваныя гатовы online-рэдактар кода і файлаў, сістэма адсочвання задач, часопіс актыўнасці, wiki-рэдактар дакументацыі.

Rockbox 3.11

Многія ўладальнікі лічбавых плэераў накшталт iPod добра ведаюць альтэрнатыўную прашыўку для сваіх прылад Rockbox, новая версія якога выйшла на тым тыдні. Гэтая карысная адкрытая прашыўка з'яўляецца альтэрнатывай ўбудаванаму праграмнаму забеспячэнню для многіх мадэляў плэераў.

Правільны плэер павінен граць ўсё, што граецца, а не толькі два з паловай фармату аўдыё, як гэта часта бывае ў музычных плэерах. Адпаведна галоўная карысць ад Rockbox ў тым, што ён значна пашырае спіс прайграваных фарматаў медыяфайлаў: MP3/MP2/MP1, OGG, AAC, Musepack, AC3, WMA, WMA Pro, Apple Lossless, APE, WAV, MOD. На самай справе падтрымліваецца яшчэ больш фарматаў, у тым ліку і зусім экзатычных. Магчыма прайграванне відэа MPEG 1/2. Можа вырабляцца запіс з дыктафона і радыё ў сціснутыя MP3 або WavPack.

Rockbox пашырае і стандартную функцыянальнасць плэера. Гэтая прашыўка падтрымлівае шмат убудоў: больш за 30 гульняў, будзільнік, калькулятар, секундамер і іншае.

Цалкам стабільныя версіі Rockbox маюцца для многіх мадэляў плэераў: Archos, iAudio, iPod, iriver, Olympus, SanDisk Sansa, Olympus, Packard Bell. У шмат выпадкаў прашыўка можа ўсталёўвацца без выдалення першапачатковай прашыўкі.

Новая версія (папярэдняя версія была ў снежні) адрозніваецца падтрымкай кастамізацыі асноўнага меню і мноствам розных дапрацовак ў інтэрфейсе. Дарэчы развіваецца падтрымка Rockbox для Google Android.

LinuxCNC 2.5

Ёсць вельмі цікавы, а, галоўнае, вельмі карысны праект LinuxCNC, якому мы не надавалі дастатковай увагі. LinuxCNC - гэта праграма кіравання станкамі з лікавым праграмным кіраваннем (ЛПК).

Вельмі перспектыўная распрацоўка, якая пастаянна развіваецца. На мінулым тыдні выйшла версія 2.5 гэтай свабоднай і, што немалаважна, бясплатнай сістэмы кіравання ЛПК-станкамі. Бо пытанне легальнасці софту зараз становіцца ўсё больш актуальным, а камерцыйныя праграмы кіравання станкамі з ЛПК каштуюць вельмі не малых грошай.

Сама сістэма LinuxCNC заснавана на спецыяльным дыстрыбутыве Ubuntu з доўгім тэрмінам падтрымкі 10.04 Lucid Lynx LTS, і яе можна спампаваць у выглядзе LiveCD. У гэтым дыстрыбутыве выкарыстоўваецца спецыяльная версія ядра Linux, якое падтрымлівае рэжым рэальнага часу. Гэта дае высокую надзейнасць генерацыі кіруючай частоты для драйвераў рухавікоў станка.

Адпаведна ў дыстрыбутыў уваходзіць спецыяльнае ПЗ, якое дазваляе кіраваць драйверам рухавікоў. LinuxCNC дазваляе кіраваць крокавымі і сэрварухавікамі праз LPT порт. Гэты праграмны комплекс можа кіраваць фрэзерна-гравіравальным станком, лазернай і плазменнай рэзкай і іншымі відамі абсталявання.

Для прыкладу невялікае відэа аб працы 4-х восевага станка з ЛПК пад кіраваннем LinuxCNC.

MuseScore 1.2

І ў канцы аб поспехах свабоднай праграмы для набору музычных партытур MuseScore. Праграма апынулася карыснай для вялікай колькасці карыстальнікаў. У апошнія 8 месяцаў MuseScore была запампавана каля аднаго мільёна разоў больш чым з 200 краін. Гэта ўсяляе ў распрацоўнікаў прыкладання дадатковыя сілы, і яны з гонарам прадставілі MuseScore 1.2, як лепшы і найбольш стабільны рэліз на сённяшні дзень.

MuseScore 1.2 - гэта апошні выпуск з першай галінкі праекта, і цяпер усе сілы будуць кінутыя на падрыхтоўку MuseScore 2. У новай версіі была значна палепшана падтрымка MusicXML, што дазваляе надзейна імпартаваць калекцыю музыкі з Sibelius або Finale ў MuseScore. Можна адзначыць і пачатак ўкаранення беларускага інтэрфейсу. І "воблачная" функцыя MuseScore Connect была цалкам перапісаная і зараз дазваляе шукаць патрэбныя ноты непасрэдна ў інтэрнэт-архівах праекта.

Міхаіл АСТАПЧЫК