Падрыхтоўка дыстрыбутыва Linux openSUSE 13.1 практычна падышла да свайго завяршэння, і ў гэтым аглядзе пазнаёмімся з гэтай сістэмай, параўноўваючы яе з Ubuntu.

Альтэрнатыва Ubuntu

18 лістапада - афіцыйны дзень выйсця новай версіі openSUSE 13.1. Калі, вядома, не адбудзецца непрадугледжаных акалічнасцяў.

Не сакрэт, што openSUSE - гэта адна з асноўных альтэрнатыў дыстрыбутыву Ubuntu, якая часта разглядаецца як кандыдат для ўкаранення ва ўстановах і арганізацыях. Таму ў аглядзе будзем разглядаць гэты дыстрыбутыў у параўнальным з Ubuntu кантэксце. Тым больш што апошняя версія Ubuntu 13.10 атрымалася не вельмі ўдалай, і шматлікім карыстачам хацелася б звярнуць увагу на іншыя Linux-сістэмы.

Адразу адзначу, што, напрыклад, у мяне нават бэта-версіі openSUSE 13.1 па стабільнасці і надзейнасці працы зррабілі вельмі спрыяльнае ўражанне, за выключэннем некаторых хібнасцяў. OpenSUSE 13.1, у адрозненне ад Ubuntu 13.10, цалкам можна рэкамендаваць для абнаўлення. Адзіным спрэчным момантам openSUSE, які можа некаторых карыстачоў раздражняць, варта назваць, напэўна, прынцыповую палітыку распрацоўнікаў у стаўленні бяспекі сістэмы і ліцэнзійнай чысціні. Пра што ніжэй скажам больш грунтоўна.

Кароткая даведка

Сістэма SUSE з'яўляецца адной з самых старых у свеце Linux. Яна пачала сваю гісторыю значна раней Ubuntu, калі ў Нямеччыне ў 1992-ім годзе нямецкая кампанія Gesellschaft fuer Software und System-Entwicklung выпусціла свой першы дыстрыбутыў. У 2003 году гэта кампанія была набыта амерыканскай карпарацыяй Novell. Пачынальна з 10-й версіі праект распрацоўваецца адкрытай супольнасцю распрацоўнікаў openSUSE. Версія openSUSE 11.4 стала апошняй, у якой брала ўдзел Novell, і якая ў лістападзе 2010 года была набыта інвестгрупай Attachmate Corp.

Гэта значыць, як і Ubuntu, openSUSE мае падтрымку з боку некаторай камерцыйнай структуры, якая, праўда, не мае такога харызматычнага лідара, як Шаттлварт.

Як і ў Ubuntu, галоўнай ідэяй SUSE з'явілася жаданне спрасціць і зрабіць камфортнай працу для простага карыстача з Linux. Адрозненне з папулярным дыстрыбутывам Ubuntu складаецца ў тым, што openSUSE не спяшаецца быць наперадзе прагрэсу. Тут не распрацоўваюць уласнае працоўнае асяроддзе накшталт Unity ці версію для смартфонаў. Іншымі словамі - гэта досыць кансерватыўны дыстрыбутыў.

Пры гэтым openSUSE мае вялікую супольнасць карыстачоў. Хоць кам'юніты карыстачоў Ubuntu усёткі пабольш будзе.

Распаўсюд і падтрымка

OpenSUSE распаўсюджваецца ў выглядзе ўсталявальных вобразаў DVD памерам ледзь больш 4-х гігабайт для архітэктур ia32 і amd64, што утрымоўваюць вялікую частку праграмнага забеспячэння дыстрыбутыва. Хоць маюцца, на мой погляд, зручнейшыя ў сённяшніх рэаліях лёгкія ўсталявальныя вобразы памерам каля гігабайта - LiveCD GNOME і LiveCD KDE. Ёсць вобраз памерам 250 мегабайт з мінімальным наборам ПЗ для сеткавай загрузкі і вобраз для аднаўлення сістэмы.

У openSUSE няма рэгулярных LTS-версій з працяглым тэрмінам падтрымкі, як у Ubuntu. Тэрмін, на працягу якога выпускаюцца крытычныя абнаўленні кожнай версіі сістэмы, складае два гады. А кожная новая версія openSUSE выходзіць праз восем месяцаў.

Аднак у рамках супольнасці распрацоўнікаў дыстрыбутыва існуе праект пад назвай Evergreen, у якім робіцца падтрымка асобных версій openSUSE тэрмінам у тры гады. І openSUSE 13.1 як раз абраны дыстрыбутывам з падтрымкай Evergreen.

Усталёўка

Для знаёмства з openSUSE 13.1 я выкарыстоўваў адну з бэта-версій LiveCD GNOME, які можна назваць аналагам загрузнага дыска Ubuntu.

Аднак "жывы дыск" openSUSE 13.1 апынуўся меней паслухмяным. Так, напрыклад, не атрымалася запісаць працаздольны загрузны варыянт флэшкі з дапамогай UNetbootin і іншых "крыэйтараў" загрузных USB-дыскаў. Атрымалася толькі прапаліць працаздольны ўсталявальны DVD.

З усталявальнага дыска сістэма ў "жывым" рэжыме запускалася доўга. Нават узнікала ўражанне, быццам сістэма зусім завісла. Суб'ектыўна, усталявальны LiveCD Ubuntu на той жа сістэме загружаўся і працаваў значна спрытней.

Праграма ўсталёўкі openSUSE працуе цалкам у графічным рэжыме. Маецца лакалізацыя усіх крокаў усталёўкі.

Варта быць уважлівым пры падрыхтоўцы дыска для ўсталёўкі сістэмы. Пры пераходзе ў рэжым разметкі ўсталёўшчык выдасць аўтаматычна створаны сцэнар разметкі, які можа выдаліць важныя дадзеныя. Напрыклад, у мяне ўсталёўшчык прапанаваў у сваім сцэнары выдаліць раздзел з Ubuntu, каб "адкусіць" ад яго своп.

Вядома ж, усталёўнік мае і ручны рэжым падрыхтоўкі частак дыска.

Дарэчы, спроба ўсталёўшчыка openSUSE выдаліць Ubuntu - гэта быў не адзіны непрыязны акт да сістэмы Canonical. Усталёўнік самастойна знайшоў усталяваную Windows 8 і нават прапісаў яе ў сістэмным загрузным меню без усякіх "скокаў з бубнам". А вось Ubuntu на суседнім раздзеле ўсталёўнік адмовіўся бачыць ва ўпор, і Ubuntu у загрузным меню GRUB прапісана не была.

Як і раней, усталёўка openSUSE адбываецца ў два этапу: усталёўка і налада некаторых кампанентаў сістэмы працягнецца і пасля першай перазагрузкі кампутара. Хоць ужо ў наступнай версіі openSUSE абяцаюць, як і ў Ubuntu, спраўляцца з усталёўкай на дыск за адзіны раз.

Налада сістэмы

Сэрцам openSUSE з'яўляецца набор утыліт налады і канфігурацыі сістэмы - YaST ("Yet Another Setup Tool"), які з'явіўся яшчэ ў першых версіях SUSE як прапрыетарнае прыкладанне. YaST з'яўляецца галоўнай асаблівасцю дыстрыбутыва openSUSE. У Ubuntu такой уласнай фірмовай панэлі налад няма.

YaST функцыянальна нагадвае панэль кіравання Windows. Тут таксама ў візуальным рэжыме ў асобных панэлях можна наладзіць практычна ўсе параметры сістэмы, у тым ліку ўсталёўку і выдаленне ПЗ. З аднаго боку гэта збаўляе ад неабходнасці запамінаць размяшчэнне розных канфігурацыйных файлаў. З іншага боку, без агульных ведаў архітэктуры сістэмы шмат з налад у YaST усё адно будуць таксама незразумелыя, як і асобныя панэлі кіравання Windows.

Для прыкладу, невялікая рада па ўключэнні ці адключэнню праз YaST праграмы кіравання сеткавымі злучэннямі Network Manager. Пры ўсталёўцы openSUSE без падлучэння да Сеткі гэта праграма можа быць не актывавана, што выкліча паніку ў распачыналых карыстачоў. І наадварот, дасведчаныя карыстачы любяць яе адключаць. Для гэтага запускаем YaST з панэлі налад GNOME ці панэлі Activities. Далей выбіраемы Network Devices - Network Settings - Global Options, дзе і трэба абраць рэжым запуску Network Manager ці ifup.

У openSUSE 13.1 канфігуратар YaST перапісаны на мове Ruby. Раней YaST выкарыстоўваў спецыфічную мовы праграмавання YCP (YaST Control Programming Language). Ruby - больш універсальная мова, што ў сваю чаргу павінна спрыяць прытоку новых праграмістаў для распрацоўкі гэтага набору ўтыліт для налады openSUSE.

Праблемы інтэрфейсу

Галоўная асаблівасць графічнага інтэрфейсу openSUSE у параўнанні з Ubuntu - ніжэйшая якасць шрыфтоў. Але злучана гэта не з нейкімі недапрацоўкамі, а з тым, што распрацоўнікі сістэмы свята паважаюць патэнтавае права ЗША, дзе шматлікія тэхналогіі паляпшэння шрыфтоў запатэнтаваныя. Таму пасля знаёмства са шрыфтамі Ubuntu, шрыфты ў дыстрыбутывах openSUSE вырабляюць "жахлівае" ўражанне.

Сцвярджаецца, што, пачынальна з мінулай версіі openSUSE, шматлікія тэхналогіі паляпшэння шрыфтоў у дыстрыбутыве ўжо падтрымліваюцца, і карыстачу не трэба ўсталёўваць прапатчаныя бібліятэкі freetype з іншых рэпазітароў. Я спрабаваў у бэта-версіях openSUSE 13.1 і прапатчаны freetype, але, што да кірылічных шрыфтоў, вялікай розніцы ў якасці не заўважыў - шрыфты ў Ubuntu усё роўна выглядаюць лепш.

Для карыстачоў openSUSE, што выбралі GNOME 3, трэба абавязкова адзначыць утыліту gnome-tweak-tool, якая ў гэтым дыстрыбутыве з'яўляецца штатнай. Таму што, напрыклад, змяніць раскладку клавіятуры ў гэтым працоўным асяроддзі, а таксама іншыя параметры вонкавага выгляду і паводзін GNOME 3 можна толькі пры яе дапамозе.

З непрыемных момантаў працы інтэрфейсу GNOME 3, можна назваць тое, што некаторыя дыялогавыя вокны не ўпісваюцца ў экраны манітораў дазволам 1024х768 і цяжка націснуць патрэбную кнопку. У LibreOffice стандартныя камбінацыі клавіш для ўстаўкі, капіяванні і выразанні пры рускай раскладцы клавіятуры не функцыянуюць у працоўным асяроддзі GNOME.

Параноя

Палітыкі бяспекі сістэмы ў openSUSE стражэйшыя, чым у Ubuntu. Гэта выяўляецца, напрыклад, у тым, што запыты пароля адміністратара з боку сістэмы ў openSUSE адбываюцца ў некалькі разоў часцей, чым у Ubuntu. Пароль адміністратара запатрабуецца нават для таго, каб зайсці на суседнюю частку дыска.

Такая строгая палітыка бяспекі ў свой час выклікала рэзкую крытыку Лінуса Торвальдса. Сапраўды, падобная суровая абарона не вельмі падыходзіць, напрыклад, для сямейнага наўтбука, дзе некалькі чалавек выкарыстоўваюць адзін кампутар. Аднак распрацоўнікі openSUSE лічаць сваю пазіцыю правільнай, і ў openSUSE 13.1 гэта палітыка абароны мала змянілася. Уводзіць пароль суперкарыстача прыйдзецца часцей, чым у Ubuntu.

Прыкладанні і іх усталёўка

Ў адрозненне ад Ubuntu, у openSUSE выкарыстоўваюцца RPM-фармат пакетаў праграм. Першапачаткова распрацаваны кампаніяй Red Hat фармат RPM выкарыстоўваецца ў шматлікіх дыстрыбутывах Linux і лічыцца чымсьці накшталт карпаратыўнага стандарту.

Для ўсталёўкі і выдаленні пакетаў у openSUSE можна выкарыстоўваць праграму кіравання пакетамі з графічным інтэрфейсам у YaST, падобную на Synaptic Ubuntu/Debian. А ў якасці кансольнай утыліты для ўсталёўкі пакетаў, як аналог apt-get ці rpm, выкарыстоўваецца праграма zypper.

Сеткавыя рэпазітары праграм для openSUSE падзяляюцца на асноўныя і дадатковыя. Афіцыйныя - гэта рэпазітары OSS, non-OSS і update, якія па змаўчанні ўжо будуць прапісаны ў сістэме пасля ўсталёўкі.

Таксама ёсць дадатковы рэпазітар Packman, дзе прадстаўлена ПЗ з функцыянальнасцю, якое запатэнтавана. Гэта галоўным чынам праграмы мультымедыя - ffmpeg, mplayer, кодэк x264 і інш. Рэпазітар Packman карыстач павінен падлучаць уласнаручна.

PPA-рэпазітароў, якія маюцца ў Ubuntu, у openSUSE няма. Але пры гэтым існуе шмат прыватных сховішчаў, з якіх карыстач на свой страх і рызыку можа ўсталяваць неафіцыйныя версіі праграм. Прычым асаблівасці ўсталёўшчыка YaST дазваляюць усталяваць пакет у openSUSE з вэб-старонкі, што завецца, у адзін клік.

Для вельмі дасведчаных карыстачоў openSUSE маюцца эксперыментальныя ролінг-рэпазітары Tumbleweed і Factory. Гэта штосьці накшталт аналогаў Debian Testing і Unstable. Тут знаходзяцца версіі ПЗ, якія бесперапынна абнаўляюцца. Tumbleweed можа спатрэбіцца карыстачу, які жадае мець навейшыя пакеты, чым у рэпазітарах 13.1. Сюды ўключаны абнаўленні ядра Linux, SAMBA, git і шматлікія іншыя пакеты. З-за частых абнаўленняў ядра Linux пачынаючым карыстачам, якія не знаёмыя з працэдурай самастойнага абнаўлення прапрыетарных драйвераў для відэакарт, не рэкамендуецца выкарыстоўваць гэтыя эксперыментальныя рэпазітары.

Міхаіл АСТАПЧЫК