У чарговай падборцы свежага вольнага і бясплатнага софту ў парадку змяншэння практычнай карыснасці разгледзім наступнае ПЗ: інструмент аўтаматызацыі працы ў камандным радку expect-lite, фірмовы ўсталёўнік відэадрайвероў Intel, дыстрыбутыў Linux Mint 15, асяроддзе распрацоўкі і мову праграмавання Elm і новую версію сістэмы ReactOS.

Expect-lite 4.6

Тыя, хто займаюцца праблемамі аўтаматызацыі працы сісадмінаў, безумоўна, робяць добрую справу. Трэба сказаць, існуе нямала інструментаў для палягчэння працы сістэмнага адміністратара. Утыліта expect-lite, што дасягнула нядаўна версіі 4.6 - гэта адзін з такіх інструментаў.

Асноўнае прызначэнне expect-lite - аўтаматызацыя працы з камандным радком. Утыліта дазваляе запісаць інтэрактыўныя сесіі ў тэрмінале ў выглядзе сцэнарыяў, у якіх можна аб'яднаць інтэрактыўныя праграмы і забяспечваць іх працу без удзелу карыстальніка. Expect-lite можа выкарыстоўвацца не толькі для адміністратарскі патрэб, але і для больш шырокага круга задач - напрыклад, для тэставання ПЗ. Але ў першую чаргу expect-lite ацэняць адміністратары сеткавага абсталявання і тэхналогій, так як аўтаматызацыя інтэрактыўнай налады сеткавай інфраструктуры праз тэрмінал для іх найбольш актуальная.

Як можна здагадацца па назве, expect-lite - гэта праграмная абгортка да вядомай утыліце expect. Утыліта expect (англ. "чакаць") стваралася для рашэння ў сістэмных скрыптах праблемы чакання і апрацоўкі звяртаемых дадзеных ад выкананых у тэрмінале інтэрактыўных каманд. Expect "сядзіць" у канале stdout, чакаючы, напрыклад, пацверджання пароля для ўстаноўкі сеткавага злучэння. Іншымі словамі, expect ўмее выклікаць праграмы, адпраўляць праграмам дадзеныя, чакаць і прымаць дадзеныя назад, і выконваць дзеянні на падставе прынятых дадзеных.

Для стварэння скрыптоў аўтаматызацыі ў expect выкарыстоўваюцца спецыяльныя аператары "spawn", "expect" і "send" адпаведна для выкліку праграмы, чакання адказу і перадачы дадзеных. Expect-lite прапануе больш просты сінтаксіс гэтых аператараў у выглядзе кутніх дужак: выклік ">", чаканне "<", адпраўка ">>". Адпаведна expect-lite дапаможа рабіць такія скрыпты аўтаматызацыі хутчэй і прасцей для разумення.

Для прыкладу просты скрыпт expect-lite для аўтаматызацыі ўстаноўкі ssh-злучэння:

>ssh root@host-021
<Password:
>>secret_password
>ls
>exit

Скрыпту можна перадаваць параметры ў выглядзе аргументаў выгляду "var=value" і потым спасылацца на іх у скрыпце праз $var1, $var2. Акрамя гэтага ўнутры скрыпту можна ствараць цыклы і функцыі. Таксама ў expect-lite забяспечана поўная падтрымка IPv6.

У новую версію Expect-lite 4.6 уключаны цыкл апрацоўкі па кожнаму элементу ў спісе радкоў. Таксама для спісу радкоў ўключаны функцыі дадання, аднімання, пошуку і замены. Дадаткова палепшана ащтарызацыя SSH.

Усталёўнік відэадрайвероў Intel для Linux

Яшчэ адна практычная ўтыліта, але ўжо для звычайных карыстальнікаў Linux-сістэм. Гэта графічны ўсталёўнік драйвераў чыпаў Intel Graphics для Linux. Актуальная версія ўтыліты Intel Linux Graphics Installer зараз 1.01.

Гэты ўсталёўшчык з графічным інтэрфейсам дазваляе лёгка ўсталяваць апошнія стабільныя версіі відэадрайвероў для абсталявання Intel, што дазваляе карыстачам мець у сістэме апошнія ўдасканаленні, аптымізацыі і выпраўленни стэка Intel Graphics.

Хаця з відэасістэмамі Intel у Linux звычайна вялікіх праблем не бывае. Калі, вядома, не ўлічваць прадукт Intel GMA3600, які на самай справе не з'яўляецца непасрэднай распрацоўкай працэсарнага гіганта, а зроблены кампаніяй PowerVR. Для падсістэм відэа, распрацаваных Intel, кампанія публікуе адкрытыя драйвера, якія заўсёды маюцца ў рэпазітары любога дыстрыбутыва.

Але справа ў тым, што кампанія абнаўляе стабільныя версіі драйвераў штоквартальна, а дыстрыбутывы Linux звычайна выходзяць як мінімум раз у паўгода. Утыліта Intel Linux Graphics Installer дазваляе ўсталяваць гэтыя штоквартальныя абнаўлення драйвераў і, што называецца, ісці ў нагу з апошнімі распрацоўкамі Intel.

Усталёўнік маецца для апошніх версій Ubuntu і Fedora. Варта ўлічваць, што афіцыйна не падтрымліваюцца форки Ubuntu, такія як напрыклад, Linux Mint. Хоць у апошнім выпадку ёсць неафіцыйныя спосабы запусціць гэтую ўтыліту. Таксама, на жаль, на гэты усталёўнік не варта разлічваць шматпакутным карыстальнікам відэачыпа gma3600, таму што, як было сказана вышэй, гэты чып не прадукт Intel.

Linux Mint 15 "Olivia"

Тым часам з'явіўся дыстрыбутыў Linux Mint 15 "Olivia", які з'яўляецца форкам Ubuntu Linux 13.04. Mint практычна цалкам сумяшчальны з Ubuntu па пакетнай базе. Асноўнае адрозненне паміж імі ў арганізацыі карыстацкага інтэрфейсу.

Linux Mint заваяваў ўвагу дзякуючы пратэстным настроям у дачыненні да карыстацкіх інтэрфейсаў GNOME 3 і Ubunty Unity, якія многім здаліся занадта мадэрнісцкімі. У сваю чаргу Mint прапануе старыя класічныя інтэрфейсы. У камплект дыстрыбутыва ўваходзяць графічныя абалонкі MATE і Cinnamon, якія адпавядаюць канонам GNOME 2. MATE непасрэдна працягвае развіццё кодавай базы GNOME 2.32, а Cinnamon - гэта пераробка GNOME 3 у стылі другога "Гнома".

У сілу звыкласці і традыцыйнасці інтэрфейсу Linux Mint можна рэкамендаваць для знаёмства карыстальнікам Windows c сістэмамі Linux. Таму што Ubuntu Unity многіх палохае. Хоць пасля Windows 8, напэўна, нават GNOME 3 можа здацца кансерватыўным і традыцыйным.

Акрамя абнаўленняў пакетнай базы, асяроддзяў MATE і Cinnamon ў новай версіі "мятнага Linux" дададзена новае прыкладанне для кіравання крыніцамі пакетаў Software Sources, абноўлены дысплейны менеджэр, утыліта ўстаноўкі прапрыетарных і альтэрнатыўных драйвераў. Для загрузкі даступныя па асобнасці DVD-зборкі на базе абалонак MATE 1.6 і Cinnamon 1.8 памерам каля гігабайта.

Elm 0.8

На мой погляд, мова праграмавання Elm варта большай увагі, чым гэта цяпер назіраецца сярод рускамоўных рэсурсаў, прысвечаных камп'ютэрным тэхналогіям. Хоць адсутнасць такой увагі зусім не перашкаджае гэтай мове развівацца і дасягнуць у траўні гэтага года версіі Elm 0.8.

Па-першае, Elm можа быць цікавы сваёй парадыгмай рэактыўнага функцыянальнага праграмавання - Functional Reactive Programming (FRP). Дадзеная парадыгма арыентавана на працу з дынамічнымі струменямі дадзеных і дазваляе ствараць прыкладанні з высокай ступенню інтэрактыўнасці. Канцэпцыя FRP ўпершыню была прапанавана Коналам Эліётам (Conal Elliott) пры распрацоўцы функцыянальнай прадметна-арыентаванай мовы для праграмавання анімацыі.

У Elm выкарыстоўваецца сінтаксіс ў стылі функцыянальнай мовы праграмавання Haskell. Але некаторыя аператары тут свае асобныя.

Па-другое, Elm прызначаны для стварэння вэб-прыкладанняў. Зыходны код праграм, напісаных з дапамогай гэтай мовы, кампілююцца ў код HTML, CSS і JavaScript, які можа быць арганічна ўбудаваны ў блок div на старонцы сайта.

Бо, нягледзячы на сваю высокаўзроўневасць, з пункту гледжання вэб-праграміста HTML, CSS і JavaScript - гэта нешта накшталт асэмблера для браўзэрных вэб-прыкладанняў. Таму Elm можа разглядацца менавіта як сапраўдная мова высокага ўзроўню, якая дазваляе пісаць кампактны код для вэб-распрацовак.

На сайце праекту маецца анлайн-рэдактар, дзе можна непасрэдна ў браўзэры пачаць вывучаць Elm і тут жа кампіляваць код у гатовы вынік. Як і належыць, для вывучэння прысутнічаюць гатовыя прыклады.

Маецца, вядома, магчымасць запусціць сервер і кампілятар Elm у сябе на кампутары. Праект з'яўляецца адкрытым, код якога дазваляецца глядзець, пазычаць і высылаць патчы яго аўтару.

ReactOS 0.3.15

Клонаў UNIX шмат, а вось з клонамі Windows справы ідуць туга. Мабыць, менавіта так думалі шмат гадоў таму стваральнікі аперацыйнай сістэмы ReactOS, калі прыступалі да яе стварэння. ReactOS - гэта адкрытае і бясплатнае альтэрэга Windows XP. Можна нават сказаць, што ReactOS - гэта Windows XP just for fun. Асноўнай мэтай праекта ReactOS з'яўляецца стварэнне сумяшчальнай з Windows XP аперацыйнай сістэмы - сумяшчальнай аж да сіненькіх "экранаў смерці".

Праўда ў адрозненне ад ядра Linux, якое таксама just for fun, сістэма ReactOS па-ранейшаму, як і ў 2008 годзе, "знаходзіцца ў стане альфа, што азначае адсутнасць некаторых функцыянальных магчымасцяў, а таксама тое, што сістэма рэкамендавана толькі для азнаямлення і эксперыментаў."

Аднак гэта не перашкаджае камандзе праекта кожны год c гонарам прадстаўляць новую версію сваёй АС. І на мінулым тыдні аб'явіўся выпуск ReactOS 0.3.15, які нават умудрыўся стаць лепшым праектам месяца на Sourceforge.

Гэта, напэўна, з-за таго, што ў сістэму нарэшце "запілілі" інтэграцыю USB-стэка, у якасці асновы для якога быў выкарыстаны USB-стэк, распрацаваны праектам Haiku. Новы стэк дазволіў рэалізаваць пачатковую падтрымку клавіятур, мышэй з інтэрфейсам USB, і цяпер не трэба шукаць у стале старэнькую настальгічную A4Tech з шарыкам пад "брухам".

А яшчэ, што важна, застаўся год да канца афіцыйнай тэхнічнай падтрымкі непераможнай і легендарнай Windows XP. І ёсць меркаванне, што калі вялікая Windows XP сыдзе на пенсію, то ReactOS як раз і спатрэбіцца. Па аналогіі з MS DOS, пасля сыходу якой розныя DOSBox'ы і DOSEMU - гэта зараз ў карыстальнікаў вельмі папулярныя прыкладанні.

Міхаіл АСТАПЧЫК