Анонс кампаніі Canonical аб распрацоўцы свайго новага фірмовага графічнага сервера Mir - гэта, безумоўна, навіна-бомба ў свеце FOSS. У аглядзе кранем і тэму пашырэнняў для графічных працоўных асяроддзяў GNOME 3 і KDE 4. Таксама звернем увагу на размеркаваную сістэму распаўсюду праграм Zero Install 2, якой хацелася б пажадаць большай папулярнасці ў распрацоўнікаў ПЗ.

Бізнэс, нічога асабістага

Саміт распрацоўнікаў Ubuntu, які прайшоў на мінулым тыдні, аказаўся больш рэвалюцыйным у дачыненні далейшага развіцця дыстрыбутыва Ubuntu, чым гэта чакалася. 5-га сакавіка распрацоўшчыкі Canonical паведамілі здзіўленай грамадскасці, што яны, аказваецца, даўно працуюць над фірмовай графічнай падсістэмай пад назвай Mir. І гэтая навіна адсунула далёка на задні план прапанову віцэ-прэзідэнта Canonical Рыка Спэнсера перайсці на мадэль распрацоўкі rolling release.

Сервер Mir - гэта цяпер новая альтэрнатыва не толькі старой традыцыйнай графічнай падсістэме X, але новаму графічнаму серверу Wayland, у распрацоўцы якога кампанія Canonical зусім нядаўна сама прымала самы актыўны ўдзел. Анонс Mir апынуўся нечаканасцю нават для некаторых распрацоўнікаў экасістэмы Ubuntu - напрыклад, для супольнасці распрацоўнікаў Kubuntu, чыя праца па інтэграцыі з Wayland апынулася зараз практычна непатрэбнай.

Мала таго, рэзкі разварот Canonical робіць і ў адносінах да свайго фірмовага карыстацкага інтэрфейсу Unitu. Зараз гэты інтэрфейс заснаваны на тэхналогіях GNOME 3 і GTK + +. На змену гэтаму інтэрфейсу прыйдзе Unity Next, асновай якога стануць тэхналогіі Qt5, якія, напрыклад, выкарыстоўваюцца ў працоўным асяроддзі KDE.

Але няма сэнсу пакуль ўнікаць у тэхналагічныя нюансы Mir і Unity Next. Па-першае, варта дачакацца, калі стануць даступныя прататыпы гэтых падсістэм. Хоць з крытыкай гэтых праектаў ужо выступілі распрацоўшчыкі Wayland і X.org. А сам кіраўнік Canonical Шаттлворт, вядома ж, поўны аптымізму і называе новы сервер Mir "фантастычным творам інжынернага мастацтва, ствараным камандай вельмі таленавітых і матываваных распрацоўнікаў".

Першы прататып Unity Next, заснаванага на Mir, будзе даступны ў пачатку траўня. У кастрычніку 2013 года плануецца забяспечыць поўную інтэграцыю Mir і UnityNext з дыстрыбутывам і задзейнічаць дадзеныя кампаненты ў рэдакцыі Ubuntu для смартфонаў.

Па-другое, менавіта мабільныя сістэмы і з'явіліся той прычынай, па якой ствараецца новы дысплейных сервер Mir і Unity Next. Відавочна жаданне Шаттлворта цалкам кантраляваць ўсю распрацоўку графічнага стэка Ubuntu і Ubuntu Phone. І тут ён паступае такім жа чынам, як і кампанія Google, якая кантралюе Android, стварыўшы для гэтай мабільнай АС уласны варыянт віртуальнай Java-машыны Dalvik.

Таму халівары, якія развярнуліся ў Сетцы паміж прыхільнікамі Canonical і прыхільнікамі Wayland, вялікага значэння не маюць. Марк Шаттлворт ў дадзеным выпадку кіруецца выключна сваімі бізнэс-ідэямі. Хоць ёсць прадчуванне, што не давядзе да дабра кіраўніка "канонікаў" гэтая яго новая любоў да мабільных прылад.

Пашырэння для працоўных асяроддзяў

Свет свабодных дыстрыбутываў і графічных абалонак не сышоўся клінам на Ubuntu і Unity. Напрыклад, усім вядомы халіваршчык, троль і па сумяшчальніцтву лідэр распрацоўкі ядра Linux Лінус Торвальдс у апошні час мае звычку мяняць сістэмы і графічныя абалонкі часцей, чым уласныя шкарпэткі. Спачатку ён выкарыстаў KDE і лаяў GNOME. Потым ён перайшоў на GNOME, потым - на Xfce, заадно памяняўшы дыстрыбутыў Fedora на openSUSE. Потым ён ізноў вярнуўся на KDE і Fedora. І кожны раз ён нахвальваў свой бягучы выбар і "таптаўся" на папярэднім.

Вы будзеце смяяцца, але нядаўна г-р Торвальдс вярнуўся назад на графічнае асяроддзе GNOME 3, якое яшчэ нядаўна называў "вар'яцкім". Праўда на гэты раз пра сваё вяртанне на "Гном" ён паведаміў сціплавата і без тролінгу ў адным з камэнтароў на Google+: "But I'm actually back to Gnome3". І гэта яшчэ раз пацвярджае зробленыя намі ране здагадкі, што GNOME 3 паўторыць шлях KDE 4: спачатку яго будуць жорстка крытыкаваць, а потым усё сцерпіцца і злюбіцца.

Працоўнае асяроддзе GNOME 3 крытыкавалася за залішнюю прастату і адсутнасць мноства неабходных налад. Аднак GNOME 3 мае магчымасць павялічваць функцыянальнасць за кошт пашырэнняў. І для гэтых пашырэнняў створаны нават адмысловы рэпазітар, які дазваляе ў адзін клік з браўзэра ўсталяваць у GNOME 3 патрэбны плагін.

Паступова, але за мінулы час гэты рэпазітар запаўняўся ўсё новымі і новымі пашырэннямі, і зараз іх там каля чатырохсот. І каб агледзець функцыянальнасць, якая прадстаўляецца гэтымі плагінамі, патрэбны асобны артыкул.

Непасрэдна сам Лінус Торвальдс адзначае, што менавіта пры дапамозе гэтых пашырэнняў ён практычна змяніў ў лепшы бок GNOME 3 у сябе на кампутары.

Магчымасць стварэння убудоў і пашырэнняў з'яўляецца адной з важных прычын папулярнасці той ці іншай праграмы. Дастаткова ўспомніць Total Commander для Windows, браўзэры Chrome, Firefox, Opera. Ёсць аналагі пашырэнняў і для галоўнага канкурэнта GNOME 3 - працоўнага асяроддзя KDE Software Compilation, якую, у адрозненне ад трэцяга "Гнома", прынята крытыкаваць за празмерную складанасць. Гэтыя пашырэння называюцца віджэты ці плазмоіды, так як яны інтэгруюцца непасрэдна ў фреймворк працоўнага стала KDE Plasma.

Супольнасцю KDE на дадзены момант створана велізарная колькасць віджэтаў. Некаторыя з іх - гэта прасценькія інформары, іншыя ж - гэта практычна паўнавартасныя прыкладання. Напрыклад, плазмоід Magic Folder дазваляе карыстальнікам задаваць для файлаў выбарачныя правілы, так што любы файл, змешчаны ў дырэкторыю Magic, будзе "магічна" адсартаваны ў вашай файлавай сістэме. Напрыклад, можна ўсталяваць правіла, каб усе файлы з пашырэннем .jpg перамяшчаліся ў дырэкторыю "Фотаздымкі". З папулярных пашырэнняў для KDE, можна адзначыць плазмоіды для вядзення мікраблогаў, палепшанага кіравання гукам, праверкі пошты GMail, звароту да "хмарным" сэрвісам.

Ёсць і адмысловы рэпазітар плазмоідаў, які размешчаны на адмысловым сайце графічнага асяроддзя KDE. І на дадзены момант там гэтых плазмоідаў больш за пяцьсот.

Але распрацоўшчыкі KDE вырашылі, што гэтага мала і спецыяльна для стваральнікаў віджэтаў прадставілі першую версію асяроддзя распрацоўкі Plasmate Workspaces SDK. Прызначэнне Plasmate - зрабіць стварэнне плазмоідаў як мага больш простым і хуткім.

Працоўнае асяроддзе Plasmate нацэлена спрасціць і аўтаматызаваць шматлікія аспекты распрацоўкі новых віджэтаў: стварэнне праекта, рэдагаванне кода, кіраванне рэсурсамі, тэставанне працы і публікацыю плазмоідаі ў рэпазітары. Напрыклад, у Plasmate можна хутка стварыць новы плазмоід на аснове ўжо існуючага і адразу апублікаваць яго ў KDE Apps.

"Нулявая ўстаноўка"

У свеце ВПЗ часта з'яўляюцца праекты, якія валодаюць шматлікімі выдатнымі вартасцямі, але пры гэтым усё роўна не маюць папулярнасці з боку шырокая публікі. Да такіх праектаў адназначна можна аднесці сістэму распаўсюджвання праграм Zero Install, версія 2.0 якой як раз была прадстаўлена на мінулым тыдні пасля двух гадоў распрацоўкі.

Сістэма Zero Install мае вельмі цікавую канцэпцыю. Гэта адна з спроб вырашыць задачу распаўсюджвання і ўсталёўкі праграм, абыходзячы афіцыйныя рэпазітары. Іншымі словамі, гэта размеркаваная сістэма дыстрыбуцыі прыкладанняў, якая дазваляе распрацоўнікам прыкладанняў арганізаваць іх распаўсюд непасрэдна са сваіх web-сайтаў.

Сістэма Zero Install таксама на дадзены момант і досыць добра рэалізавана. Напрыклад, для карыстальнікаў Zero Install дае такія магчымасці як аўтаматычную ўстаноўку абнаўленняў, ўстаноўку розных версій адной праграмы, апрацоўку залежнасцяў і верыфікацыю крыніцы пакетаў па лічбавым подпісам.

Для працы не патрабуюцца прывілеі суперкарыстача. Прыкладанні устанаўлiваюцца ў хатні каталог карыстальніка, і кожная праграма ўсталёўваецца ў сваю паддырэкторыю.

Пры гэтым Zero Install не з'яўляецца самастойным мэнэджарам прыкладанняў і выкарыстоўвае стандартныя сістэмныя сродкі кіравання пакетамі. Напрыклад, у новай версіі сістэмы з'явілася магчымасць выкарыстання штатнага пакетнага мэнэджара для даўсталёўкі залежнасцяў з асноўнага рэпазітара дыстрыбутыва. І існуюць версіі Zero Install не толькі для Linux, але і для Windows, Mac OS X.

Для кантролю цэласнасці і праверкі валіднасці крыніцы прыкладання выкарыстоўваецца сістэма лічбавых подпісаў. Для падазроных прыкладанняў прадугледжана функцыя запуску праграм у бяспечным рэжыме.

Здавалася б, усё ёсць для поўнага шчасця распрацоўнікаў і карыстальнікаў. Але вось ўсё роўна вялікай папулярнасці ў сістэмы няма. І хоць з выкарыстаннем Zero Install ў Інтэрнэт-каталогу падрыхтавана шмат пакетаў, большасць з іх ужо састарэлыя. Напрыклад, з трох усталяваных з дапамогай Zero Install праграм, у мяне на апошняй Ubuntu запусцілася толькі адна.

Магчыма, Zero Install трэба стаць больш спецыялізаванай сістэмай - напрыклад, для распаўсюджвання камп'ютэрных гульняў. У любым выпадку не хацелася б, што б гэты цікавы праект не знайшоў свайго месца свеце вольнага ПЗ.

Міхаіл АСТАПЧЫК