Гэты агляд будзе прысвечаны новай версіі офіснага пакета LibreOffice 4. Пачынаючы з гэтага выпуску, кодавая база LibreOffice зведала значныя змены, і праект стаў цалкам незалежным ад свайго прабацькі OpenOffice.org.

Цяжкасці рэнесансу

Індустрыя праграмнага забеспячэння зараз на ўздыме. Вытворчасць валавога праграмнага прадукту ва ўсім свеце расце стаханаўскімі тэмпамі. І за апошні час акрамя традыцыйнага ПЗ для настольных сістэм утварыліся новыя напрамкі праграмавання - мабільны, "хмарны".

Хоць, трэба адзначыць, рускамоўныя СМІ, якія абслугоўваюць ІТ, апынуліся не вельмі гатовыя да гэтага рэнесансу праграмавання. Аглядальнікі ПЗ затрымаліся ўсё яшчэ недзе ў "культур-павідлах" 90-х гадоў, калі праграма - гэта ўсяго толькі падстава "пагутарыць" на выпадковую тэматыку.

Павелічэнне колькасці праграмнага забеспячэння, вядома ж, назіраецца і ў свеце вольнага кода. Гэта часта прымушае мяне ў аглядах ахвяраваць шматлікімі навінамі ВПЗ. Вось і на гэты раз прыйдзецца ісці на ахвяры. На мінулым тыдні выйшлі LibreOffice 4, KDE 4.10, MySQL 5.6, Calligra 2.6. Але мы закранем толькі LibreOffice 4, а ў астатніх выпадках давядзецца неяк выкручвацца асобнымі артыкуламі.

LibreOffice 4 і канкурэнцыя

Цяжка ўявіць сёння нават маленькі офіс без кампутара. Сярод камерцыйных офісных праграм безумоўны пераможца - пакет MS Office, які, як галоўны герой фільма "Горац", не пакінуў вакол сябе колькі-небудзь значных прапрыетарных канкурэнтаў.

Ёсць офіснае ПЗ і з адкрытым кодам, як, напрыклад, аб'ект сённяшняга агляду LibreOffice, чацвёртая версія якога з'явілася на мінулым тыдні. Гэта на дадзены момант стандартны набор офісных прыкладанняў практычна для ўсіх карыстачоў GNU/Linux. Хоць у наступным годзе "Майкрасофт" пагражае ўварвацца і сюды са сваім пераможным MS Office.

У сваю чаргу безумоўным лідэрам LibreOffice сярод офіснага ПЗ з адкрытым кодам назваць нельга. У бліжэйшы час пад эгідай фонда Apache адбудзецца выпуск OpenOffice.org - прабацькі LO, які кампанія Oracle перадала гэтаму фонду. У гэтую будучую версію OOo інтэграваныя тэхналогіі IBM Lotus Symphony, і LibreOffice атрымае сур'ёзнага канкурэнта.

Канкурэнцыя сярод офіснага ПЗ назіраецца не толькі на ўзроўні асобных праграм. Многія офісныя задачы ўжо паціху перацякаюць з настольных сістэм у Інтэрнэт і "хмары", прыкладам чаго можна назваць "хмарны" офіс Google Apps. Развіваецца офіснае ПЗ для мабільных сістэм - напрыклад, для планшэтаў.

Але LibreOffice па-ранейшаму робіць упор на версію для настольных кампутараў, хоць дзесьці на перыферыі праекта робяцца спробы асвоіць вэб-прастору і мабільныя прылады. LibreOffice 4 - гэта ўсё той жа стары класічны набор офісных WYSIWYG-прыкладанняў: тэкставы працэсар Writer, табліцы Calc, прэзентацыі Impress, СКБД Base, графічны рэдактар Draw, рэдактар формул Math.

Падводная частка айсберга

У LibreOffice 4 адбыліся вялікія перамены, звязаныя з унутранай архітэктурай ўсяго пакета. Але большасць гэтых пераменаў больш важныя для распрацоўнікаў і не будуць бачныя воку звычайнага карыстальніка.

Па-першае, у новым выпуску праведзена самае значнае змяненне API з часоў першага OpenOffice.org. Абнаўленне API павінна прывесці і да паляпшэння якасці кода, і да з'яўлення ў далейшым новай функцыянальнасці.

Па-другое, важным унутраным змяненнем стаў пераход на выкарыстанне новага графічнага стэка і новага фармату афармлення віджэтаў і дыялогаў. Цяпер графічныя элементы UI можна рэдагаваць ў Glade - прыкладанні для візуальнага стварэння графічных інтэрфейсаў на аснове GTK. Пры гэтым змена віджэтаў не запатрабуе перасборкі Libreoffice.

Па-трэцяе, код LibreOffice мяняе ліцэнзію. У той час як OpenOffice рухаецца да ліцэнзіі Apache і LGPL, LibreOffice будзе выкарыстоўваць ліцэнзіі LGPL і Mozilla Public License (MPL).

Іншымі словамі, гэтыя змены Libreoffice азначаюць радыкальны адыход ад кода OpenOffice.org. І цяпер OOo і LO - гэта, як кажуць, два розных звера.

Эстэтычны шок

Але і простаму карыстачу ёсць на што паглядзець у LibreOffice 4. Што тычыцца агульных візуальных змяненняў, то ў новую версію пакета ўкаранёна магчымасць ўсталёўваць тэмы браўзэра Firefox. Настройка ажыццяўляецца праз меню "Сэрвіс - Параметры - Персаналізацыя - Тэмы з афармлення Firefox".

Праўда, візуальных тым Firefox, прывабных для LibreOffice, знайсці нялёгка. І выкарыстанне большасці гэтых тым у офісным пакеце можа выклікаць эстэтычны шок. І добра было б, каб з'явіліся тэмы, спецыяльна створаныя для LO.

Значна больш важнай з'яўляецца падтрымка глабальнага меню пры працы LibreOffice у карыстацкім асяроддзі Unity. Новы рэжым дазваляе адлюстраваць меню не ў лакальным акне прыкладання, а на агульнай сістэмнай панэлі Ubuntu.

Сумяшчальнасць

Сумяшчальнасць з іншым офісным ПЗ - тэма вельмі няўдзячная і суб'ектыўная. Таму што рэальна не заўсёды ясна, якое прыкладанне вінавата ў тым, што той ці іншы файл адкрываецца некарэктна. Асабліва гэта тычыцца некарэктнага адлюстравання файлаў з роднасных праграм - OpenOffice.org, OO "Інфра-рэсурс" і інш

Што ж тычыцца сумяшчальнасці са старымі і новымі фарматамі MS Office, то гэта работа вядзецца даўно ў рамках асобных праектаў па рэверсінжырынгу закрытых фарматаў. А ўжо потым вынікі гэтай працы акумулююцца ў LO.

У LibreOffice 4 дададзены новы фільтр для імпарту публікацый у фармаце Microsoft Publisher. Сам жа гэты фільтр распрацоўваўся ў рамках праграмы Google Summer of Code.

На бягучы момант фільтр фармату PUB чытае файлы MS Publisher 2003 і вышэй з убудаванай растравай графікай, фарматаваным тэкстам і фігурамі. Калі ўзяць для тэставання бясплатныя шаблоны Publisher з афіцыйнай старонкі Microsoft, то якасць імпарту гэтага фільтра ў кожным асобным выпадку вагаецца недзе ад двойкі да прымальнай тройкі з плюсам па пяцібальнай сістэме.

Таксама ў новай версіі LO трэба адзначыць палепшаную падтрымку імпарту фармату Microsoft Visio, якая з'явілася ў LO 3.5. Падтрымліваюцца ўсе версіі фармату, аж да Microsoft Visio 2013.

З'явіўся імпарт і экспарт матэматычных выразаў, захаваных ва ўнутраным прадстаўленні фармату RTF. У LO 4 таксама магчымы імпарт рукапісных нататак з дакументаў у фармаце DOCX і RTF, стварэнне якіх рэалізавана ў версіях MS Word для планшэтных ПК.

Рознае

У LibreOffice 4 мае мноства і прыкметных, і больш дробных паляпшэнняў - у тым ліку і суб'ектыўнага характару.

Я, напрыклад, люблю ў прыкладаннях для стварэння прэзентацый рабіць альбомы аб балярынах. І для мяне рэдактар прэзентацый LO Impress суб'ектыўна саступаў не толькі аналагу з MS Office, але і нават аналагу з Google Docs. Нягледзячы на тое, што Impress валодае вялікай колькасцю функцый.

Але LibreOffice Impress 4 зрабіў больш прыемнае ўражанне, чым папярэднія яго версіі. Прыкладанне стала працаваць больш шпарка, і зніклі шматлікія шурпатасці, якія былі ў мінулых версіях. Цяпер Impress суб'ектыўна ў маім рэйтынгу праграм для прэзентацый займае другую пазіцыю, апярэджваючы аналаг Google Docs. І наступны альбом пра балярын буду рабіць менавіта ў Impress.

З прыкметных паляпшэнняў LO 4 трэба назваць:

• прывязку каментароў да асобных слоў і фразаў у тэксце;
• падтрымку пратаколу CMIS, які дазваляе арганізаваць доступ да дакументаў, якія захоўваюцца ў такіх сістэмах кіравання кантэнтам, як Alfresco, IBM FileNet P8, Microsoft Sharepoint 2010, Nuxeo і інш.;
• паскарэнне на платформе Linux аперацый папярэдняга прагляду мультымедыя-кантэнту пры дапамозе падтрымкі мультымедыя-фрэймворку GStreamer;
• новы інтэрфейс кіравання шаблонамі, які дазваляе выкарыстоўваць не толькі шаблоны LibreOffice, але і шаблоны з іншых офісных пакетаў.

Ёсць і проста прыемныя дробязі:

• стварэнне розных калантытулаў на першай старонцы дакументаў Writer, без неабходнасці ствараць асобны стыль старонак;
• для карыстальнікаў Debian і Ubuntu Linux рэалізацыя драйвера для доступу да адраснай кнізе Mozilla Thunderbird;
• падтрымку вылучэння і капіяванні тэксту з любых дыялогаў і апавяшчэнняў;
• прыкметнае паскарэнне загрузкі пры адкрыцці вялікіх файлаў ODS і XLSX з выкарыстаннем ў Calc кэшаванага варыянту формул, без іх пераліку.

"Смяротная кілер фіча"

У базавую частку LibreOffice ўбудаваны інтэрпрэтатар Python, на якім у LO рэалізавалі цалкам забойную штуку - інтэрпрэтатар для выканання праграм на мове Logo. У "КВ" мы не раз расказвалі пра гэтую мову.

Logo - вельмі простая, нават дзіцячая мова праграмавання. Але пры гэтым на ім можна напісаць скрыпт, які будзе маляваць мудрагелістыя вектарныя графічныя фігуры. Можна ў дакуменце маляваць не толькі вясёлыя карцінкі, але і выкарыстоўваць скрыпты Logo для больш практычных патрэб - намаляваць ноты або канкрэтны шахматны эцюд.

Інтэрпрэтатар Logo чамусьці укаранілі ў тэкставы працэсар Writer, а не, як лагічна было б разумець, у прыкладанне для малявання Draw. Панэль актывацыі скрыптоў і кансоль Logo знаходзіцца ў меню "Выгляд - Панэль інструментаў - Logo".

Праўда, праз дзень ўпартага тэставання LibreOffice гэтая панэль ў мяне нейкім магічным чынам з галоўнага меню Writer знікла. Магчыма, гэта з-за яшчэ не вельмі стабільнай агульнай працы пакета, і цяпер дэталёвае знаёмства з Logo ў LO мне давядзецца адкласці на будучыню.

Міхаіл АСТАПЧЫК