18 кастрычніка адбыўся выхад дыстрыбутыва Linuх Ubuntu 12.10 Quantal Quetzal. Дыстрыбутывы Linux паміж сабой прынцыпова не адрозніваюцца, і адрозненні паміж імі толькі ў дэталях. Вось пра дэталі Ubuntu 12.10 і пагаворым у гэтым аглядзе. Хаця пры гэтым прыйдзецца пакінуць за кадрам некаторыя іншыя навіны ВПЗ за мінулы тыдзень.

Прадмет спрэчак

Прыхільнікі Linux-дыстрыбутыва Ubuntu дачакаліся новай яго версіі 12.10. І гэтая версія сістэмы, як і мінулыя выпускі, атрымала экстравагантнае імя ў гонар аднаго з прадстаўнікоў дзікай прыроды. На гэты раз Ubuntu назвалі ў гонар птушкі кетцаль, хоць так называецца, калі верыць "Вікіпедыі", і грашовая адзінка ў Гватэмале.

Як мы ўжо сказалі ў самым пачатку, дыстрыбутывы Linux прынцыповых адрозненняў паміж сабой не маюць. У кожным з іх прапануецца практычна аднолькавы набор сістэмнага і прыкладнага ПЗ, і розніца бачная толькі ў прыватнасцях. І Ubuntu, як і ўсе астатнія "Лінуксы", мае свае прыватныя асаблівасці.

Асаблівасці Ubuntu звязаны ў першую чаргу з філасофіяй заснавальніка гэтага дыстрыбутыва афрыканскага мільярдэра Марка Шаттлварта. Аб экстравагантнасці яго філасофіі сведчаць хоць бы назвы версій дыстрыбутыва. Таксама і іншыя асаблівасці Ubuntu носяць не менш неардынарны характар, і таму вакол дыстрыбутыва Шаттлварта ўвесь час вядуцца актыўныя спрэчкі.

Сістэма Ubuntu 12.10 ўжо паспела атрымаць званне самай спрэчнай, так як навінкі гэтай версіі выклікалі найбольш гарачыя дыскусіі за ўсю гісторыю праекту. Дыскусіі апынуліся настолькі гарачыя, што Шаттлварт ў далейшых выпусках вырашыў наогул адмовіцца ад папярэдняга анансавання навінак, якія могуць спарадзіць неканструктыўны флейм і перашкодзіць распрацоўнікам іх рэалізаваць.

Але пра ўсё па парадку.

Вобразы і усталёўшчык

Ubuntu мае свае асаблівасці распаўсюджвання і ўсталёўкі. Гэтыя асаблівасці абумоўлены агульнай філасофіяй сістэмы, якая імкнецца быць найбольш дружалюбнай да звычайнага карыстача. Дыстрыбутыў распаўсюджваецца ў выглядзе LiveCD c базавым наборам прыкладанняў, гатовым для практычнай працы - інтэрнэт, музыка, офісныя прыкладання, фатаграфіі і г.д. Хоць да гэтага, напрыклад у Debian, пад базавай сістэмай разумелася чыстая Linux-сістэма з адной кансоллю і наборам кансольных утыліт.

Раней распаўсюджваны iso-вобраз быў памерам не больш за 700 мегабайт, каб ён змог змясціцца на CD-дыску. Але часы CD праходзяць, і ў версіі 12.10 распрацоўшчыкамі прынята рашэнне аб адмове ад CD-вобразаў і канцэнтрацыі на падтрымцы адзінага вобраза ў 800 Мб. Класічнае падзяленне на CD-, DVD- і альтэрнатыўныя вобразы скончылася.

Павялічэнне памера усталявальнага iso-вобраза дазволіла яго ўкамплектаваць усімі магчымымі драйверамі. І цяпер, напрыклад, wifi-драйвер для чыпаў Broadcom зарабіў ў мяне ўжо падчас усталёўкі сістэмы без усялякіх скокаў з бубнам, як тое было раней.

Таксама Ubuntu адрознівае дружалюбны, з прыгожым графічным інтэрфейсам ўсталёўшчык сістэмы на жорсткі дыск. Па простасці ён не саступае усталёўніку Windows і дазваляе большую частку ўстаноўкі правесці проста адкінуўшыся на спінку крэсла. Той, хто можа размеціць дыскі і ўсталяваць Windows, без вялікіх цяжкасцяў ўсталюе і Ubuntu.

У новай версіі ўсталёўшчык Ubuntu вялікіх зменаў не зведаў. Хіба можна адзначыць даданне ў штатны ўсталёўнік падтрымку выкарыстання LVM-раздзелаў і шыфравання дыска.

Тут жа варта сказаць і пра праблему бяспечнай загрузкі UEFI, якая будзе выкарыстоўвацца на сістэмах з Windows 8, і якая можа перашкаджаць паўнавартаснай ўсталёўцы Linux. У выпадку з Ubuntu 12.10, па заявах Canonical, гэтая праблема вырашана, і ў бягучых планах ў дачыненні да Ubuntu 12.10 прадугледжана выкарыстанне падпісанай версіі загрузчыка GRUB 2 з ключамі ад Microsoft. Але аб нюансах працы з Winndows 8 будзе ясна ўжо пасля таго, як "васьмёрка" з'явіцца.

Камерцыя

Як вядома карыстальнікам ВПЗ, у асноўным дыстрыбутывы Linux можна спампаваць амаль бясплатна. А дыск Ubuntu у былыя часы можна нават было заказаць бясплатна па пошце.

Але вольнае ПЗ - гэта не зусім тое ж самае, што і бясплатнае праграмнае забеспячэнне. Спробы манетызаваць ВПЗ прадпрымаліся заўсёды. І, вядома ж, цяжка чакаць ад мільярдэра Шаттлварта, што пытанне манетызацыі Ubuntu яго не хвалявала б.

Яшчэ ў мінулых версіях Шаттлварт прадпрымаў спробы ўкараніць ў сістэму розныя камерцыйныя сэрвісы. Гэта было і з'яўленне крамы музыкі ў "воблачным" сэрвісе Ubuntu One. Гэта і з'яўленне камерцыйных праграм і гульняў у Software Center.

Уласна кажучы, гэтая камерцыя і выклікае самыя гарачыя і жорсткія спрэчкі. У Ubuntu 12.10 ў дачыненні да камерцыі былі зроблены новыя крокі, што выклікала новыя дыскусіі ў Сетцы.

Па-першае, на старонцы загрузкі дыстрыбутыва зараз прапануецца "прагаласаваць рублём" за асобныя напрамкі развіцця Ubuntu. Гэта значыць пры загрузцы з афіцыйнага сайта iso-вобраза з'явіцца форма, з дапамогай якой можна ахвяраваць нейкую суму на розныя аспекты распрацоўкі дыстрыбутыва. Прадстаўлены такія катэгорыі, як аптымізацыя прадукцыйнасці, паляпшэнне падтрымкі абсталявання, стварэнне версіі для планшэтаў і тэлефонаў, падтрымка супольнасці, паляпшэнне каардынацыі ўзаемадзеяння з дыстрыбутывам Debian, развіццё альтэрнатыўных зборак Kubuntu, Xubuntu і Lubuntu. Пералік ахвяраванняў не з'яўляецца абавязковым і магчымасць бясплатнай загрузкі па ранейшаму захавана.

Па-другое, у Ubuntu 12.10 не проста з'явіўся новы камерцыйны сэрвіс Amazon у дадатак да папярэдніх сэрвісаў, але гэтыя сэрвісы вельмі цесна інтэграваліся ў працу сістэмнага меню Dash фірмовай графічнай абалонкі Ubuntu Unity.

Dash - гэта сістэмнае меню Unity, дзе галоўным інструментам з'яўляецца пошукавае поле, як на старонцы пошуку Google, з дапамогай якой шукаюцца і запускаюцца праграмы і адчыняюцца дакументы. Мабыць Шаттлварт вырашыў цалкам скапіяваць пошук Google, які, як вядома, нароўні са звычайнымі вынікамі пошукавага запыту выводзіць камерцыйную рэкламу.

Прасцей кажучы, пры пошуку ў Dash якога-небудзь сістэмнага аб'екта, пры падлучаным да Інтэрнэту кампутары, дадаткова паказваецца камерцыйная кантэкстная рэклама. Напрыклад, пры пошуку відэафайла праз Dash, з'явяцца і спасылкі для прагляду відэа ў Сетцы. Тут жа ў Dash можна купіць і музычны кантэнт.

І тут узнікае два пытанні. Першае пытанне - гэта прыватнасць. У дачыненні да гэтай праблемы Марк Шаттлварт паабяцаў, што пры перадачы пошукавых запытаў у Amazon дадзеныя будуць праходзіць праз транзітны сервер Canonical і адпраўляцца ў абязлічанай форме. Гэта дасць магчымасць не дапусціць адсочвання пераваг канкрэтных карыстальнікаў.

У рэшце рэшт, спыніць паказ кантэкстнай рэкламы можна выдаліўшы пакет unity-lens-shopping ("sudo apt-get remove unity-lens-shopping"). А тыя, хто ўсталяваў замест Unity, напрыклад, KDE, пра гэтыя праблемы ўвогуле ведаць не будуць.

Другое пытанне - гэта хуткасць працы. Запыты ў Інтэрнэт і атрыманая рэклама запавольваюць працу Dash, што асабіста мне ў першую чаргу і не падабаецца. Таму манетызацыю Unity я бы спрэчнай не назваў, а вось калі зніжаецца прадукцыйнасць - гэта раздражняе.

Unity 6.8

Графічная абалонка Unity - таксама адна з прыватных асаблівасцяў Ubuntu. Гэта фірмовая абалонка дыстрыбутыва, якую распрацоўваюць непасрэдна ў Canonical на аснове GNOME 3. І, як ужо паказала практыка, многія навінкі Unity неўзабаве з'явяцца і ў "Гному".

У Ubuntu 12.10 ўключана версія Unity 6.8. З новых функцый гэтай абалонкі можна адзначыць, напрыклад, магчымасць прадпрагляду дакументаў прама ў Dash - у першую чаргу фатаграфій. Варта клікнуць па фота правай кнопкай мышы - і карцінка з'явіцца ў рэжыме прагляду.

У пошукавым інтэрфейсе дададзена магчымасць пошуку і фільтрацыі фатаграфій па тэгам і дадзеным EXIF. Дадзеная функцыя працуе як з лакальнымі малюнкамі, так і з фатаграфіямі, захоўваемымі ў знешніх сэрвісах - Flickr, Facebook і Picasa. Для гэтага карыстальнік павінен наладзіць "Сеткавыя ўліковыя запісы".

Яшчэ адной новай магчымасцю Unity можна назваць тэхналогію Ubuntu WebApps. Гэтая тэхналогія дазваляе інтэрнэт-сайтам цесна інтэгравацца ў абалонку Unity. Прасцей кажучы, для іх з'яўляецца магчымасць запуску праз асобную кнопку на бакавой панэлі прыкладанняў. Так адразу пасля ўсталёўкі сістэмы на гэтай панэлі з'явяцца два новых значка - Amazon і Ubuntu One Music Store.

На бягучы момант тэхналогія Web Apps падтрымліваецца толькі браўзэрам Firefox. Для падтрымкі браўзэра Chromium трэба ўсталяваць пакет unity-chromium-extension.

І варта адзначыць, што распрацоўнікамі Ubuntu было прызнана немэтазгодным развіццё Unity 2D. Гэта быў варыянт працоўнага асяроддзя, напісаны на мове Qt, які выкарыстоўваўся на маламагутных сістэмах без падтрымкі OpenGL.

Замест Unity 2D вырашана ў далейшым развіваць арыгінальную графічную сераду, якая будзе дапоўнена сродкамі для працы на сістэмах без апаратнай відэаакселерацыі.

Дадатковыя навінкі

З новых функцый Ubuntu увагі заслугоўвае падтрымка злучэння з выдаленымі хастамі па пратаколе RDP непасрэдна ў мэнэджару ўваходу ў сістэму. Дадзеная магчымасць ужо ўбудаваная ў сістэму і не патрабуе ўсталёўкі дадатковых пакетаў.

І, вядома ж, нельга не адзначыць імкненне Ubuntu ў мабільны свет, дзе зараз пануе Android. У гэтых адносінах робіцца шмат цікавых рэчаў. Напрыклад, нядаўна супрацоўнікі Canonical прадэманстравалі запуск Ubuntu на планшэце Nexus 7.

Падобныя эксперыменты выглядаюць цікава, але пакуль гэта не больш чым хакерскія трукі. У практычным дачыненні Ubuntu і ў прыватнасці Unity яшчэ варта добра дапрацаваць для выкарыстання на мабільных прыладах. Асабліва гэта тычыцца бакавой панэлі запуску прыкладанняў, праца якой і на звычайным настольным ПК выклікае крытыку. Хаця для мінікампутара Raspberry PI, які працуе на працэсарах ARM, Ubuntu можна разглядаць як варыянт аперацыйнай сістэмы.

Гаворачы аб мабільнасці, я б адзначыў у новай версіі Ubuntu такую нязначную, але вельмі карысную дробязь як з'яўленне ў афіцыйным рэпазітары утыліт tools-adb і tools-fastboot. Гэта стандартныя ўтыліты для доступу да мабільных прылад на базе Android. Раней для іх атрымання ў Linux, трэба было запампоўваць цэлы Android SDK распрацоўніка. Зараз жа дастаткова выканаць каманду apt-get install. Дробязь, а прыемна.

Міхаіл АСТАПЧЫК