У гэтым аглядзе звернем увагу на экзатычную мабільную сістэму Replicant і адраджэнне мабільнай АС MeeGo пад імем Sailfish. Адзначым і пачатак практычнай работы супольнасці ВПЗ з праславутым бяспечным рэжымам загрузкі UEFI і крамай праграм Windows Store. А прыхільнікаў дыстрыбутыва Linux Mint павіншуем з выхадам 14-ай версіі праекта.

Выжывуць толькі рэпліканты

На мінулым тыдні ўвагу кампутарнай публікі прыцягвалі не толькі новыя праграмы і прылады, але і не занадта пазітыўная дынаміка фінансавых паказчыкаў некаторых буйных вытворцаў гэтых праграм і прылад - Apple, Google, Microsoft. А страты Hewlett-Packard у вачах некаторых фінансавых аналітыкаў наогул выглядалі як цень "Тытаніка", якая насоўваецца на фондавыя рынкі. Не кажучы ўжо пра тое, што самыя забабонныя людзі ўжо пачалі адваротны адлік да 21 снежня - канца свету згодна з календаром старажытнай народнасці майя.

Як людзі адукаваныя, мы, вядома ж, не верым ва ўсе гэтыя астралагічныя вар'яцтвы старажытных першабытнікаў. І як гуманісты, мы, вядома ж, не можам жадаць нікому ніякіх апакаліпсісаў - асабліва на фондавых рынках. Але, калі чыста гіпатэтычна ўявіць, што раптам адбылося крушэнне ўсіх буйных карпарацый ІТ-індустрыі, то вось цікава - карыстальнікі прадукцыі якіх кампаній пацерпяць у выніку гэтага крушэння менш за ўсіх?

Відавочна, што менш за ўсіх пацерпяць карыстальнікі тых кампаній, прадукты якіх заснаваныя на адкрытым кодзе - як, напрыклад, Google Android. Гэтая АС у сілу адкрытасці ўжо нават зараз існуе ў выглядзе незалежных зборак, як, напрыклад, CyanogenMod. І ў выпадку краху Google праект гэтай мабільнай сістэмы лёгка можа перайсці ў іншыя рукі.

А некаторыя карыстальнікі гуглафонаў наогул нават не заўважаць страты Google, як, напрыклад, тыя, хто вырашыў усталяваць сабе мабільную АС Replicant, што на мінулым тыдні абнавілася да версіі 4.0. Гэтая альтэрнатыўная зборка Android разлічана на тых, каму патрэбна ў першую чаргу незалежнасць, і таму яна не ўтрымлівае сэрвісаў Google - нават крамы прыкладанняў Google Play.

У сілу паранаідальнага імкнення да свабоды АС Replicant пазбаўлена многіх прапрыетарных кампанентаў і закрытых драйвераў, у выніку чаго шматлікія апаратныя функцыі могуць працаваць толькі на базавым узроўні. Гэтак жа Replicant падтрымлівае невялікую колькасць прылад - HTC Dream і Magic, Google Nexus One, Samsung Nexus S, Samsung Galaxy Nexus, Samsung Galaxy S і Galaxy S II.

Вядома, у звычайным жыцці магчымасці АС Replicant могуць выклікаць у спажыўца толькі ўсмешку. Аднак ва ўмовах якога-небудзь апакаліпсісу ўжо ўладальнікі прылад з АС Replicant будуць смяяцца над астатнімі.

А горш за ўсё давядзецца карыстачам "яблычнай" прадукцыі ў выпадку краху Apple. У гэтым выпадку гарады і весі затопяць натоўпы ўладальнікаў "айфонаў", ашалелых ад таго, што "айцюнс" перастаў працаваць.

Прывітанне, Windows 8!

Што ж тычыцца Microsoft, то пра яе трэба сказаць асобна. У кампаніі зараз цяжкі пераходны перыяд у сувязі з афіцыйным выхадам АС Windows 8. Асаблівасці гэтай новай сістэмы даводзіцца ўлічваць і прыхільнікам вольных аперацыйных сістэм і прыкладанняў.

Як не раз ужо гаварылася, са з'яўленнем Windows 8 пачынаецца актыўнае выкарыстанне на кампутарах сістэмы ініцыялізацыі UEFI замест састарэлай BIOS. Прычым прадусталяваная "васьмёрка" ў абавязковым парадку патрабуе уключанага бяспечнага рэжыму UEFI, які патрабуе на этапе загрузкі АС спецыяльнага лічбавага ключа, заверанага Microsoft.

У гэтай сітуацыі для карыстальнікаў іншых АС існуе тры варыянты: або дамаўляцца з вытворцамі мацярынскіх поплаткаў аб уключэнні сваіх подпісаў у склад UEFI, ці дамаўляцца з Microsoft, ці ж патрабаваць ад вытворцаў у абавязковым парадку опцыю адключэння бяспечнай загрузкі ў меню UEFI.

Па пэўным разважанні распрацоўнікі дыстрыбутываў Linux прыйшлі да меркавання, што лепшы варыянт не напружваць канчатковага карыстальніка наладамі UEFI - гэта падпісаць у Microsoft свой уласны загрузнік. Тым больш што рэдмондский гігант клятвенна абяцаў просты і інтуітыўна зразумелы сэрвіс па падпісванню іншых сістэм.

І вось з пачаткам паставак ПК, сумяшчальных з Windows 8, прыйшоў час рэальна скарыстацца гэтым сэрвісам Microsoft. На мінулым тыдні спецыяліст Джэймс Ботамлі, які ўваходзіць у камітэт Linux Foundation, распавёў у блогу пра свае прыгоды пры засведчанні на гэтым сэрвісе свайго загрузніка, які дасць любому дыстрыбутыву магчымасць працы на кампутарах з актыўным рэжымам бяспечнай загрузкі.

Дарэмна было чакаць, што працэдура подпісу Microsoft будзе без рагатак. Так яно і атрымалася. Казусы з падпісваннем былі як юрыдычнага, так і тэхналагічнага характару.

У юрыдычным плане забаронена падпісваць любы код пад ліцэнзіяй падобнай GPLv3. У тэхнічным дачыненні загрузіць для подпісу на онлайн-сэрвіс загрузнік можна было толькі праз Windows, так як форма загрузкі была напісаная на Silverlight, без падтрымкі нават хваленага Moonlight. Але і пасля загрузкі файла, нават пасля выдачы ўжо падпісанага загрузніка, сэрвіс выдаваў паведамленне пра памылку. Мабыць з боку Microsoft гэта быў тонкі тролінг, што, маўляў, выкарыстанне сістэм альтэрнатыўных Windows і з'яўляецца самай вялікай памылкай у жыцці.

Яшчэ адна важная рэч Windows 8 - гэта крама прыкладанняў Windows Store. І ў дачыненні да гэтай крамы паступова робіцца зразумелай сітуацыя з асаблівасцямі публікацыі на гэтым сэрвісе адкрытага ПЗ. Бо, не будзем забываць, вольнае ПЗ з'яўляецца кросплатформенным і выдатна запускаецца ў тым ліку і на Windows.

Дарэчы, гэтая кросплатформеннасць ВПЗ - таксама адна з парадаксальных прычын таго, што Linux так марудна заваёўвае дэсктопы. Бо GIMP, LibreOffice, Firefox, Sigil, Blender, VLC media player і іншае папулярнае адкрытае ПЗ выдатна працуе і на "фортачках".

Лідэр распрацоўшчыкаў VideoLAN Жан-Батыст Кемпф, вывучаючы сумяшчальнасць каталога-крамы Windows Store з вольнымі прыкладаннямі, адзначыў яго значна больш зручным для прыкладанняў пад copyleft-ліцэнзіямі, чым Apple Store. Правілы крамы прыкладанняў Windows відавочна дапускаюць для свабодных прыкладанняў выкарыстанне зваротнага інжынірынгу, дэкампіляцыі, дызасэмблявання, капіявання, публікацыі, распаўсюджвання і адладкі. І такім чынам стваральнікам свабодных праграм зусім не варта грэбаваць гэтым сэрвісам для распаўсюджвання і папулярызацыі сваіх адкрытых кросплатформенных праектаў.

Sailfish OS

Павышаную жывучасць адкрытага кода разгледзім на прыкладзе чарговага ўваскрэсення мабільнай АС MeeGo. Ужо здаецца Nokia і Microsoft сумеснымі намаганнямі даўно пахавалі гэтую мабільную аперацыйную сістэму. Аднак некалькі былых супрацоўнікаў Nokia, арганізавалі сваю кампанію Jolla, знайшлі фінансаванне і ўваскрэсілі MeeGo пад імем Sailfish.

На мінулым тыдні ў Хельсінкі была праведзена прэзентацыя, на якой было прадстаўлена Sailfish OS, якая працуюе на Nokia N950. Сістэму адрознівае "сапраўдная" шматзадачнасць, сумяшчальнасць з існуючымі праграмамі на MeeGo, запуск прыкладанняў іншай аперацыйнай сістэмы Tizen, якая распрацоўваецца кампаніямі Intel і Samsung, і Android-праграм пры дапамозе віртуальнай машыны Alien Dalvik. Стварэнне прыкладанняў магчыма на HTML5, QML, Qt.

Навіна прыцягнула ўвагу ўладальнікаў Nokia N9, якім хацелася б абнавіць прашыўку свайго смартфона на што-небудзь новае. Але ў Joila стратэгія развіцця не прадугледжвае арыентацыю платформы на канчатковых спажыўцоў. У кампаніі вырашылі сканцэнтраваць свае намаганні на супрацоўніцтве з вытворцамі мабільных прылад. Хутчэй за ўсё мэта Sailfish OS - гэта Кітай са сваёй ўсёеднасцю, рынак якого цалкам можа праглынуць і Sailfish.

Больш дэталёва аб усіх нюансах будзе вядома ўжо ў пачатку наступнага года падчас афіцыйнага рэлізу сістэмы. А уладальнікам жа шматпакутнага Nokia N9, мабыць, прыйдзецца самім, што называецца, "пілаваць" Sailfish на свае Nokia N9.

Linux Mint 14

І ў заключэнні засталося адзначыць выхад дыстрыбутыва Linux Mint 14. Дыстрыбутыў заснаваны на Ubuntu 12.10, які ў сваю чаргу заснаваны на кодавай базе Debian. У сукупнасці ўсе тры дыстрыбутыва чымсьці нагадваюць рускую матрошку.

Mint заваяваў сабе месца пад сонцам адданасцю старому добраму графічнаму асяроддзю GNOME 2. Распрацоўнікі Linux Mint прадставілі рабочае асяроддзе, якое імкнецца да класічных канонаў арганізацыі працоўнага стала і з'яўляецца больш звыклым для карыстальнікаў, якія не прымаюць новыя інтэрфейсы Unity і GNOME 3.

Сіламі супольнасці гэтага дыстрыбутыва падтрымліваюцца два варыянты старога класічнага інтэрфейсу. Першы варыянт - MATE. Ён заснаваны на старой кодавай базе GNOME 2.32. Другі варыянт пад назвай Cinnamon заснаваны на GTK3+ і асяроддзі GNOME 3, якое рэалізавана ў стылі GNOME 2.

Але, здаецца, дыскусіі наконт сучасных інтэрфейсаў змяншаюцца, і публіка паступова прывыкае да новых рэалій у галіне графічных працоўных асяроддзяў. Нават Лінус Торвальдс змірыўся і вярнуўся на інтэрфейс KDE 4, які яшчэ нядаўна неміласэрна крытыкаваў.

Калі так справа пойдзе і далей, то цалкам верагодна Mint страціць сваю актуальнасць са сваёй прыхільнасцю да старых традыцый.

Міхаіл АСТАПЧЫК